هدف از تولید بسته بندی های هوشمند این است که با به کارگیری مواد، بسترهای چاپ منحصر به فرد و فناوری های پیشرفته، تجربه ی مصرف کننده از استفاده از محصول بهبود بیابد، امنیت محصول بیشتر شود و همچنین بتوان تا حد امکان، ماندگاری محصول را در طول نگهداری و مصرف محصول افزایش داد. برای تولید یک بسته بندی هوشمند، المان های مختلفی با هم یکپارجه می شوند تا به هوشمندی محصول نهایی بیانجامند. انواع حسگرهای رطوبت و دما، چیپ های آنالیز داده و مواد فعال در دل بسته بندی تعبیه می شوند.
یکی از مهمترین مزیت های بسته بندی های هوشمند، نظارت بر سلامت و تازگی خوراکی های زود فاسدشدنی ست که با حسگرها و چیپ های آنالیز داده انجام می گیرد. صنعت مواد غذایی و دارویی، عمده ترین مشتری بسته بندی های هوشمند به حساب می آید چون برندها می خواهند مطمئن شوند که محصولشان کاملا سالم و با بهترین کیفیت به دست مشتری می رسد. اما مزیت استفاده از بسته بندی های هوشمند فقط برای برندها و مشتریانشان نیست، بلکه این بسته بندی ها تا حد زیادی دوستدار محیط زیست هم هستند؛ بسته بندی های هوشمند می توانند با فراهم آوردن اطلاعات دقیق از مدت ماندگاری و تاریخ انقاضای محصولات، از فساد بی رویه ی آنها جلوگیری کنند.
در حال حاضر در سرتاسر دنیا، تلاش های متعددی برای پایدار کردن بسته بندی های هوشمند انجام می گیرد. مثلا شرکت آلمانی BASF SE که یکی بزرگترین تولیدکننده های مواد شیمیایی در دنیاست، با همکاری با برندهای پیشرو در دنیا، به آنها کمک می کند که بسته بندی های انعطاف پذیر و هوشمند خود را از همیشه پایدارتر کنند. این شرکت به برندها کمک می کند که مرکب های پایه آب را جایگزین مرکب های سالونت کنند که به کاهش آلاینده های فرار می انجامد و آسیب های وارده به محیط زیست را کمتر می کند.
از بسته بندی های هوشمند به شکل گسترده در صنایع مختلف غذایی، نوشیدنی، دارویی و لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می شود و به این ترتیب، هرروز روندهای تازه ای در آن شکل می گیرد.
یکی از مهمترین روندهای سال 2023، افزایش استفاده از مواد اولیه ی قابل بازیافت و قابل کمپوست است که در راستای حذف پلاستیک و دیگر مواد غیر قابل بازیافت انجام می گیرد. همچنین سیاست های اتحادیه ی اروپا مبنی بر پایدارسازی بسته بندی ها، این روند را از همیشه جدی تر کرده است.
روند مهم بعدی، استفاده از مزیت های واقعیت افزوده (AR) در بسته بندی های هوشمند است که با هدف کنش پذیر کردن بسته بندی و ایجاد انگیجمنت بیشتر با مشتری انجام می شود. با واقعیت افزوده می توان اطلاعاتی بیشتر از آنچه بر روی بسته بندی چاپ می شود را در اختیار مشتری گذاشت و رابطه ی مشتری و برند را بهبود داد. به عنوان مثال، با واقعیت افزوده می توان دموی یک محصول یا طیفی از محصولات را به مشتری نشان داد. مثلا می توان طرز استفاده یا نگهداری از محصول را در قالب یک ویدیوی جذاب برای مصرف کننده نمایش داد. با واقعیت افزوده همچنین می توان بسته بندی را به وسیله ای برای ثبت کارهایی که مشتری با محصول می کند مانند تکان دادن محصول، وارونه کردن آن و... تبدیل کرد و از این داده ها برای اهداف مختلف بازاریابی و تحقیقاتی استفاده کرد. انواع بازی های مهیج که مشتری را درگیر محصول و برند می کند هم با واقعیت افزوده قابل انجام است.
در چند سال اخیر استفاده از اینترنت اشیا (IoT) در بسته بندی هم به یک روند مهم تبدیل شده است. اینترنت اشیا به شبکه ای از دستگاه های هوشمند متصل گفته می شود که می توانند باهم به تبادل اطلاعات بپردازند. می توان حسگرهای اینترنت اشیا را در بسته بندی تعبیه کرد و به این ترتیب، اطلاعات لحظه ای محصول درباره ی کیفیت و وضعیت محصول را دریافت کرد. از اینترنت اشیا برای تضمین کیفیت محصولات فاسدشدنی مثل خوراکی ها و داروها استفاده می شود. همچنین از اینترنت اشیا برای مدیریت انبار محصولات نیز استفاده می شود. با استفاده از اینترنت اشیا می توان اطلاعات مربوط به موقعیت محصول و تعداد آنها را به طور لحظه ای دریافت کرد. همچنین با اینترنت اشیا می توان بهینه سازی کل جریان تولید را به شکل قابل ملاحظه ای افزایش داد.
لیبل های هوشمند را هم می توان در دسته ی بسته بندی های هوشمند طبقه بندی کرد. این لیبل ها می توانند ویژگی های مهم محصول مانند دما، رطوبت و دیگر عوامل محیطی تاثیرگذار بر محصول را شناسایی و تحت نظارت بگیرند و بعد آنها را به یک پلتفرم هوشمند مانند تلفن همراه یا یک سیستم مدیریتی مخابره کنند.
محرک های بسته بندی هوشمند
رشد بسته بندی های هوشمند به عوامل مختلفی مثل پیشرفت های فناوری، تغییر تقاضای مشتریان و توجه هرچه بیشتر به پایداری محیط زیست بستگی دارد.
پیشرفت فناوری و استفاده از حسگرها، تگ های RFID و دیگر ابزارهای دیجیتال، منجر به توسعه ی بسته بندی های هوشمند شد که می توانند محتوای درون خود را با دقت مورد نظارت قرار دهند. همچنین تغییر تقاضای مشتریان و استقبال آنها از بسته بندی های امن و بهداشتی، ماندگار و آسان باز شو، باعث ایجاد ارزش افروده ای بیشتر از خود محتوای بسته بندی می شود که به رواج بیشتر بسته بندی های هوشمند می انجامد.
تقاضا برای خواراکی و نوشیدنی های تازه و بدون افزودنی های نگهدارنده، مهمترین محرک برای رشد بسته بندی های هوشمند به شمار می رود، چون می توانند از تازگی و سلامت محصول برای روزها و حتی هفته ها محافظت کنند. محرک مهم بعدی، پایداری محیط زیست است. با آگاهی هرچه بیشتر مصرف کنندگان از اهمیت پایداری محصولات، تقاضا برای بسته بندی های دوستدار محیط زیست هم بیشتر می شود. محرک سوم، رشد روزافزون تولیدات دارویی و نیاز آنها به بسته بندی های هوشمند است. بسته بندی داروهای حساس باید به حسگرهای دمایی مجهز باشند تا بتوانند هرگونه کاهش کیفیت دارو را به مصرف کننده اطلاع دهند.
محدودیت ها
راه اندازی خط تولید بسته بندی های هوشمند برای یک محصول خاص، به هیچ وجه ساده نیست و به سرمایه گذاری های کلان نیاز دارد. برای همین هم اغلب برندهای کوچک و متوسط از مزیت های این نوع بسته بندی محروم می مانند. یکی دیگر از محدودیت های تولید این نوع بسته بندی مربوط به هزینه های بالای تامین مواد اولیه ی آن است چون این بسته بندی ها اغلب به بسترها و مرکب های ویژه ای نیاز دارند که از سایر مواد گران تر است. هزینه ی تجهیزات و فناوری های استفاده شده در این بسته بندی ها مثل سیستم های دیجیتال، چیپ ها و حسگرها هم باید در نظر گرفته شود. و اما یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین محدودیت های بسته بندی های هوشمند مربوط به مرحله ی پایان مصرف و دفع یا بازیافت آنهاست. چون آنها مجهز به قطعات الکترونیکی ای هستند که بازیافت زباله را پیچیده می کند و هزینه های زیادی را برای مدیریت زباله به تولیدکننده متحمل می کند.
فرصت ها
یکی از فناوری هایی که در سال های آینده دنیای بسته بندی های هوشمند را متحول می کند، فناوری نانو است. این فناوری پیشرفته به آزاد شدن ذرات فعال مورد نیاز در بسته بندی کمک می کند. فناوری های نانو همچنین در تولید بسترها و مواد جدید با ویژگی های منحصر به فرد و البته مورد نظر تولیدکنندگان بسیار موثر هستند. از فناوری های نانو می توان در موارد زیر استفاده کرد:
یکی از مهمترین مزیت های بسته بندی های هوشمند، نظارت بر سلامت و تازگی خوراکی های زود فاسدشدنی ست که با حسگرها و چیپ های آنالیز داده انجام می گیرد. صنعت مواد غذایی و دارویی، عمده ترین مشتری بسته بندی های هوشمند به حساب می آید چون برندها می خواهند مطمئن شوند که محصولشان کاملا سالم و با بهترین کیفیت به دست مشتری می رسد. اما مزیت استفاده از بسته بندی های هوشمند فقط برای برندها و مشتریانشان نیست، بلکه این بسته بندی ها تا حد زیادی دوستدار محیط زیست هم هستند؛ بسته بندی های هوشمند می توانند با فراهم آوردن اطلاعات دقیق از مدت ماندگاری و تاریخ انقاضای محصولات، از فساد بی رویه ی آنها جلوگیری کنند.
در حال حاضر در سرتاسر دنیا، تلاش های متعددی برای پایدار کردن بسته بندی های هوشمند انجام می گیرد. مثلا شرکت آلمانی BASF SE که یکی بزرگترین تولیدکننده های مواد شیمیایی در دنیاست، با همکاری با برندهای پیشرو در دنیا، به آنها کمک می کند که بسته بندی های انعطاف پذیر و هوشمند خود را از همیشه پایدارتر کنند. این شرکت به برندها کمک می کند که مرکب های پایه آب را جایگزین مرکب های سالونت کنند که به کاهش آلاینده های فرار می انجامد و آسیب های وارده به محیط زیست را کمتر می کند.
از بسته بندی های هوشمند به شکل گسترده در صنایع مختلف غذایی، نوشیدنی، دارویی و لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می شود و به این ترتیب، هرروز روندهای تازه ای در آن شکل می گیرد.
یکی از مهمترین روندهای سال 2023، افزایش استفاده از مواد اولیه ی قابل بازیافت و قابل کمپوست است که در راستای حذف پلاستیک و دیگر مواد غیر قابل بازیافت انجام می گیرد. همچنین سیاست های اتحادیه ی اروپا مبنی بر پایدارسازی بسته بندی ها، این روند را از همیشه جدی تر کرده است.
روند مهم بعدی، استفاده از مزیت های واقعیت افزوده (AR) در بسته بندی های هوشمند است که با هدف کنش پذیر کردن بسته بندی و ایجاد انگیجمنت بیشتر با مشتری انجام می شود. با واقعیت افزوده می توان اطلاعاتی بیشتر از آنچه بر روی بسته بندی چاپ می شود را در اختیار مشتری گذاشت و رابطه ی مشتری و برند را بهبود داد. به عنوان مثال، با واقعیت افزوده می توان دموی یک محصول یا طیفی از محصولات را به مشتری نشان داد. مثلا می توان طرز استفاده یا نگهداری از محصول را در قالب یک ویدیوی جذاب برای مصرف کننده نمایش داد. با واقعیت افزوده همچنین می توان بسته بندی را به وسیله ای برای ثبت کارهایی که مشتری با محصول می کند مانند تکان دادن محصول، وارونه کردن آن و... تبدیل کرد و از این داده ها برای اهداف مختلف بازاریابی و تحقیقاتی استفاده کرد. انواع بازی های مهیج که مشتری را درگیر محصول و برند می کند هم با واقعیت افزوده قابل انجام است.
در چند سال اخیر استفاده از اینترنت اشیا (IoT) در بسته بندی هم به یک روند مهم تبدیل شده است. اینترنت اشیا به شبکه ای از دستگاه های هوشمند متصل گفته می شود که می توانند باهم به تبادل اطلاعات بپردازند. می توان حسگرهای اینترنت اشیا را در بسته بندی تعبیه کرد و به این ترتیب، اطلاعات لحظه ای محصول درباره ی کیفیت و وضعیت محصول را دریافت کرد. از اینترنت اشیا برای تضمین کیفیت محصولات فاسدشدنی مثل خوراکی ها و داروها استفاده می شود. همچنین از اینترنت اشیا برای مدیریت انبار محصولات نیز استفاده می شود. با استفاده از اینترنت اشیا می توان اطلاعات مربوط به موقعیت محصول و تعداد آنها را به طور لحظه ای دریافت کرد. همچنین با اینترنت اشیا می توان بهینه سازی کل جریان تولید را به شکل قابل ملاحظه ای افزایش داد.
لیبل های هوشمند را هم می توان در دسته ی بسته بندی های هوشمند طبقه بندی کرد. این لیبل ها می توانند ویژگی های مهم محصول مانند دما، رطوبت و دیگر عوامل محیطی تاثیرگذار بر محصول را شناسایی و تحت نظارت بگیرند و بعد آنها را به یک پلتفرم هوشمند مانند تلفن همراه یا یک سیستم مدیریتی مخابره کنند.
محرک های بسته بندی هوشمند
رشد بسته بندی های هوشمند به عوامل مختلفی مثل پیشرفت های فناوری، تغییر تقاضای مشتریان و توجه هرچه بیشتر به پایداری محیط زیست بستگی دارد.
پیشرفت فناوری و استفاده از حسگرها، تگ های RFID و دیگر ابزارهای دیجیتال، منجر به توسعه ی بسته بندی های هوشمند شد که می توانند محتوای درون خود را با دقت مورد نظارت قرار دهند. همچنین تغییر تقاضای مشتریان و استقبال آنها از بسته بندی های امن و بهداشتی، ماندگار و آسان باز شو، باعث ایجاد ارزش افروده ای بیشتر از خود محتوای بسته بندی می شود که به رواج بیشتر بسته بندی های هوشمند می انجامد.
تقاضا برای خواراکی و نوشیدنی های تازه و بدون افزودنی های نگهدارنده، مهمترین محرک برای رشد بسته بندی های هوشمند به شمار می رود، چون می توانند از تازگی و سلامت محصول برای روزها و حتی هفته ها محافظت کنند. محرک مهم بعدی، پایداری محیط زیست است. با آگاهی هرچه بیشتر مصرف کنندگان از اهمیت پایداری محصولات، تقاضا برای بسته بندی های دوستدار محیط زیست هم بیشتر می شود. محرک سوم، رشد روزافزون تولیدات دارویی و نیاز آنها به بسته بندی های هوشمند است. بسته بندی داروهای حساس باید به حسگرهای دمایی مجهز باشند تا بتوانند هرگونه کاهش کیفیت دارو را به مصرف کننده اطلاع دهند.
محدودیت ها
راه اندازی خط تولید بسته بندی های هوشمند برای یک محصول خاص، به هیچ وجه ساده نیست و به سرمایه گذاری های کلان نیاز دارد. برای همین هم اغلب برندهای کوچک و متوسط از مزیت های این نوع بسته بندی محروم می مانند. یکی دیگر از محدودیت های تولید این نوع بسته بندی مربوط به هزینه های بالای تامین مواد اولیه ی آن است چون این بسته بندی ها اغلب به بسترها و مرکب های ویژه ای نیاز دارند که از سایر مواد گران تر است. هزینه ی تجهیزات و فناوری های استفاده شده در این بسته بندی ها مثل سیستم های دیجیتال، چیپ ها و حسگرها هم باید در نظر گرفته شود. و اما یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین محدودیت های بسته بندی های هوشمند مربوط به مرحله ی پایان مصرف و دفع یا بازیافت آنهاست. چون آنها مجهز به قطعات الکترونیکی ای هستند که بازیافت زباله را پیچیده می کند و هزینه های زیادی را برای مدیریت زباله به تولیدکننده متحمل می کند.
یکی از فناوری هایی که در سال های آینده دنیای بسته بندی های هوشمند را متحول می کند، فناوری نانو است. این فناوری پیشرفته به آزاد شدن ذرات فعال مورد نیاز در بسته بندی کمک می کند. فناوری های نانو همچنین در تولید بسترها و مواد جدید با ویژگی های منحصر به فرد و البته مورد نظر تولیدکنندگان بسیار موثر هستند. از فناوری های نانو می توان در موارد زیر استفاده کرد:
- پوشش های نانو میکروبیال: از نانو ذرات برخی فلزات مانند نقره و زینک اکسید می توان برای تولید پوشش های ضد میکروبی استفاده کرد که از رشد قارچ ها و میکروب ها بر بستر محصول جلوگیری می کند. از این پوشش های می توان برای افرایش ماندگاری مواد غذایی برای مدت های طولانی تر استفاده کرد.
- موانع رطوبت و اکسیژن: از نانو ذرات می توان در تولید موادی استفاده کرد که در جلوگیری از نفوذ اکسیژن و رطوبت عملکرد فوق العاده ای دارند. از این مواد می توان برای حفظ تازگی محصولات حساس به رطوبت مانند خوراکی ها، داروها و تجهیزات الکترونیکی استفاده کرد.
- حسگرهای نانویی: از فناوری نانو می توان برای تولید حسگرهایی استفاده کرد که اطلاعات فوری مربوط به کیفیت محصول و ویژگی های آنی مثل مقدار رطوبت، دما و سطح گازهای منتشر شده از آنها را دریافت و مخابره می کند.
- مواد خود ترمیم گر: از نانو ذرات می توان برای تولید موادی استفاده کرد که خاصیت ترمیم کنندگی دارند و می توانند خلل و شکاف های ریز ایجاد شده در بسته بندی را خودشان ترمیم کنند. این مواد می توانند با افزایش مقاومت بسته بندی در برابر شرایط محیطی، عمر بسته بندی را افزایش دهند.
- لیبل های هوشمند: از فناوری های نانو می توان در تولید لیبل های هوشمند بهره گرفت.
