دهه ها پیش، جورج اورول صاحب کتاب پرفروش «مزرعه ی حیوانات» عقیده داشت که هرساله ده ها عنوان کتاب چاپ می شود که از هر ده تای آن فقط یکی ارزش خواندن دارد. اگر او در این دوران زندگی می کرد، احتمالا عقیده ی خود را از یک در هر ده کتاب، به یک در صد تغییر می داد. حجم کتاب هایی که هرساله چاپ می شود، بسیار زیادند. اما تعداد قابل توجهی از آنها از آنجایی که ارزش خواندن ندارند، به فروش نمی رسند و از همان ابتدای چرخه ی عمرشان به زباله و باری برای محیط زیست تبدیل می شوند.
ما برای رونق دادن به بازار نشر و ایجاد تنوع مورد علاقه ی مخاطبان کتاب، هر نوشته ای که شبیه به کتاب درآمده و به یک عنوان مزین شده را چاپ می کنیم، اما کمتر کسی از حجم کتاب های چاپ شده ای که به دلیل عدم فروش بازگردانده می شود خبردار می شود. اتحادیه ی ناشران انگلستان، آمار تکان دهنده ای از وضعیت فروش کتاب در کشور انگلستان در ده سال گذشته منتشر کرده است. در این گزارش آمده است که در انگلستان به عنوان یکی از مهدهای ادبیات، در ده سال گذشته سالیانه 61 میلیون نسخه کتاب به دلیل عدم استقبال مخاطب بازگردانده شده اند. همچینن ده سال پیش، آمار انتشار سالانه ی کتاب در انگلستان، 68 هزار عنوان بوده است که 60 هزار نسخه از این تعداد، بیش از 20 نسخه نمی فروختند. تازه این آمار متعلق به ده سال پیش است، امروزه با ظهور فناوری های جدید و پدیده ای به نام «خود انتشاری کتاب»، این آمار به شکل نجومی بالا رفته است؛ مثلا همین امسال، فقط در انگلستان روزانه 180 هزار کتاب چاپ می شود.
کتاب ها از کاغذ تولید می شوند و کاغذ هم قابل بازیافت است. همینطور اینکه کتاب ها چرخه ی عمر بسیار بالایی دارند و بعد از چاپ، دیگر آلاینده های کربنی آنها به صفر می رسد. خوشبختانه کتاب ها دوست داشتنی هستند و مردم بعد از خواندن آنها را دور نمی ریزند، برای همین هم هست که کتاب هایی متعلق به عصرهای بسیار دور سینه به سینه منتقل شده و به ما رسیده اند. اما آیا این ها توجیحات خوبی برای چاپ و نشر بی رویه ی کتاب است؟
واقعیت اینجاست که بازار چاپ و نشر از ویژگی قابل «بازیافت بودن کاغذ» برای سرپوش گذاشتن بر روی تمامی کاستی های مربوط به پایداری این صنعت استفاده می کند. یک روی دیگر این ماجرا هم این است که صنعت چاپ و نشر برای رونق دادن به زنجیره ی تامین چاپ و نشر کتاب، ناچار است به همین مدل کسب و کاری ادامه دهد. فعالان چاپ و نشر، می خواهند تا جای ممکن کتاب چاپ کنند، چون معاش تعداد زیادی از مردم به این صنعت وابسته است. آنها به این فکر می کنند که کاغذ یک ماده ی قابل بازیافت است و ما هم به شغل نیاز داریم، پس این مدل کسب و کار درست است و ما هم به همین روال کاری ادامه می دهیم.
اما این مدل کسب و کار حقیقتا درست نیست. صنعت نشر کتاب، مخصوصا در کشورهای اروپایی که سرانه ی مطالعه ی کتاب در آنها بالاست، صنعت پرسود و پربازدهی ست؛ بر طبق گزارش اتحادیه ی ناشران آمریکا، صنعت نشر کتاب انگلستان در سال 2021، 29.3 میلیارد دلار سودآوری داشته است. نشر کتاب در آمریکا هم از کانال خرده فروشی خود 40 درصد افزایش فروش داشته که توانسته آمار پایین فروش در پنح سال گذشته را جبران کند. شرکت انتشاراتی Bloomsbury هم در شش ماه گذشته ی خود، 22 درصد افزایش سود را تجربه کرده است. بنابراین این صنعت باید و می تواند که کمی از زیاده خواهی های خود به نفع محیط زیست کم کند. حجم کتاب هایی که سر از زباله دانی ها درمی آورند، چندین و چند برابر کتاب های پرمخاطب است. پس از همان ابتدا باید جلوی چاپ این کتاب ها گرفته شود.
خوشبختانه برای حل دغدغه های مربوط به پایداری صنعت چاپ و نشر کتاب راه حل های مختلفی وجود دارد. یکی از مهمترین آنها، استفاده از ویژگی چاپ برحسب تقاضای چاپ دیجیتال است. بسیاری از کتاب های کم فروش مانند کتاب های تخصصی رشته های مختلف یا کتابچه های دستورالعمل را می توان به روش دیجیتال و به نسخه های محدود چاپ کرد. همچنین چاپ دیجیتال نسبت به روش های سنتی چاپ کتاب، روش بسیار سبزتری محسوب می شود. چاپ دیجیتال به تولید پلیت و مواد شیمیایی پیش از چاپ نیازی ندارد و هدررفت کاغذ هم در آن کمتر است. همچنین مصرف انرژی هایی مانند برق در پرینترهای دیجیتال نسبت به روش افست بسیار بهینه تر است.
یکی دیگر از روش های بهینه برای چاپ کتاب، استفاده از روش افست خشک است. روش افست خشک، یکی از روش های چاپ افست است که در فرآیندهای تولید خود نیازی به مصرف آب ندارد و به همین دلیل هم به آن افست خشک می گویند. مزیت دیگر این روش این است که در واحد رطوبت دهی این سیستم ها، علاوه بر کاهش مصرف آب، مواد شیمیایی کمتری هم مصرف می شود.
یکی دیگر از روش های پایین آوردن آثار کربنی چاپ کتاب، استفاده از کاغذهای بازیافتی است. کاغذهای بازیافتی مزیت های زیادی دارند، در فرآیند تولید آنها آب و انرژی کمتری مصرف می شود. مقدار مصرف انرژی در فرآیند تولید کاغذهای بازیافتی، 60 درصد کمتر از کاغذ دست اول است. همینطور حجم خمیر کاغذ دست اول در آنها کاهش میابد که به کاهش قطع درختان می انجامد. از طرف دیگر، با افزایش آگاهی مردم نسبت به محیط زیست، علاقه ی آنها به برندهای متعهد به ارزش های محیط زیستی بیشتر شده است. بنابراین استفاده از کاغذهای بازیافتی در انتشارات کتاب می تواند به افزایش محبوبیت برند هم کمک شایانی کند.
البته کاغذهای بازیافتی نسبت به کاغذهای دست اول از مقاومت کمتری برخوردارند و این ویژگی می تواند بر کیفیت و عمر کتاب ها اثرگذار باشد. همچنین کاغذهای بازیافتی به اندازه ی کاغذهای دسته اول در دسترس نیستند و فعلا در حجم های محدودی تولید می شوند. علاوه بر این، کاغذهای بازیافتی خودشان در طبقه بندی های کیفی مختلفی دسته بندی می شوند؛ کاغذهای باکیفیت بالا و مناسب برای چاپ کتاب، سهم کوچکتری از مجموع کاغذهای بازیافتی را تشکیل می دهند.
یک عیب دیگر کاغذهای بازیافتی این است که آنها بسته به کیفیت شان، حاوی مقادیر مختلفی مرکب، چسب و دای هستند که می تواند بر کیفیت چاپ تاثیر منفی داشته باشد. چاپ بر روی کاغذهای بازیافتی، همینطور ممکن است با ناپایداری کیفیت رنگ ها همراه باشد، بنابراین معمولا از این کاغذها برای چاپ کتاب های رنگی و دارای تصاویر باکیفیت استفاده نمی شود. یک محدودیت دیگر کاغذهای بازیافتی این است که بسیاری از مشتریان فکر می کنند استفاده از کاغذ بازیافتی به معنای پایین بودن کیفیت محصول است. پیشرفت فناوری ها و تولید کاغذهای بازیافتی باکیفیت بالا از یک طرف، و رواج بیشتر استفاده از این نوع کاغذ در بازار به تدریج باعث می شود که مردم از مزیت های بسیار این نوع کاغذ برای محیط زیست بیشتر آگاه شوند.
مهمترین المان تولید کتاب بعد از کاغذ، مرکب آن است. پس در کنار استفاده از کاغذهای بازیافتی می توانیم استفاده از مرکب های اورگانیک را هم در سبد مواد اولیه ی خود قرار دهیم که فرآیند چاپ کتاب را از همیشه سبزتر کنیم. یکی از این مرکب ها که اثربخشی آنها به اثبات رسیده است، مرکب سویاست. پایه ی این مرکب ها از روغن دانه ی سویا تولید می شود که یک ماده ی کاملا اورگانیک و زیست تجدیدپذیر است. مرکب سویا از آنجایی که نسبت به مرکب های پایه نفتی از ذرات آلی فرار بسیار کمتری تشکیل شده، با محیط زیست مهربان تر است. بنابراین استفاده از این مرکب ها هم فرآیند چاپ کتاب را پایدارتر می کند و هم بعدا، در مراکز بازیافت، خیلی راحت تر از دیگر انواع مرکب از روی کاغذ جدا می شود.
امروزه بسیاری از انتشاراتی های مطرح در دنیا، حجم بالایی از کتاب های خود را با کاغذهای بازیافتی تولید می کنند. مثلا شرکت Penguin Random House که یکی از بزرگترین چاپخانه های چاپ کتاب در دنیاست، حجم بالایی از کتاب های خود را با کاغذهای بازیافتی چاپ می کند.این شرکت در سال 2021 اعلام کرد که 98 درصد از کاغذهای مورد استفاده اش را از کارخانه های دارای تاییده ی سبز محیط زیست تهیه می کند.
انتشارات Hachette Book Group هم یکی دیگر از تولیدکننده های بزرگ کتاب در دنیاست که به استفاده از کاغذهای بازیافتی رو آورده است. شرکت Simon & Schuster هم اعلام کرده که می خواهد حجم کاغذهای بازیافتی خود را به بالای 40 درصد برساند. دو کمپانی HarperCollins و Scholastic هم اعلام کرده اند که تا پایان سال 2025، حجم استفاده از کاغذهای بازیافتی خود را حداقل به 35 درصد می رسانند.
صنعت چاپ و نشر کتاب هم مانند هر صنعت دیگری می تواند آینده ی پایدارتری را برای خود رقم بزند. استفاده از روش ها و تکنیک های چاپ پایدار، ترجیح مواد اولیه ی پایدار و دردسترس مانند کاغذهایی که از موادی غیر از فیبر چوب تولید می شوند و رواج استفاده از مرکب های ارگانیک، همگی در ساخت آینده ای سبز برای کتاب ها موثراند.
ما برای رونق دادن به بازار نشر و ایجاد تنوع مورد علاقه ی مخاطبان کتاب، هر نوشته ای که شبیه به کتاب درآمده و به یک عنوان مزین شده را چاپ می کنیم، اما کمتر کسی از حجم کتاب های چاپ شده ای که به دلیل عدم فروش بازگردانده می شود خبردار می شود. اتحادیه ی ناشران انگلستان، آمار تکان دهنده ای از وضعیت فروش کتاب در کشور انگلستان در ده سال گذشته منتشر کرده است. در این گزارش آمده است که در انگلستان به عنوان یکی از مهدهای ادبیات، در ده سال گذشته سالیانه 61 میلیون نسخه کتاب به دلیل عدم استقبال مخاطب بازگردانده شده اند. همچینن ده سال پیش، آمار انتشار سالانه ی کتاب در انگلستان، 68 هزار عنوان بوده است که 60 هزار نسخه از این تعداد، بیش از 20 نسخه نمی فروختند. تازه این آمار متعلق به ده سال پیش است، امروزه با ظهور فناوری های جدید و پدیده ای به نام «خود انتشاری کتاب»، این آمار به شکل نجومی بالا رفته است؛ مثلا همین امسال، فقط در انگلستان روزانه 180 هزار کتاب چاپ می شود.
کتاب ها از کاغذ تولید می شوند و کاغذ هم قابل بازیافت است. همینطور اینکه کتاب ها چرخه ی عمر بسیار بالایی دارند و بعد از چاپ، دیگر آلاینده های کربنی آنها به صفر می رسد. خوشبختانه کتاب ها دوست داشتنی هستند و مردم بعد از خواندن آنها را دور نمی ریزند، برای همین هم هست که کتاب هایی متعلق به عصرهای بسیار دور سینه به سینه منتقل شده و به ما رسیده اند. اما آیا این ها توجیحات خوبی برای چاپ و نشر بی رویه ی کتاب است؟
واقعیت اینجاست که بازار چاپ و نشر از ویژگی قابل «بازیافت بودن کاغذ» برای سرپوش گذاشتن بر روی تمامی کاستی های مربوط به پایداری این صنعت استفاده می کند. یک روی دیگر این ماجرا هم این است که صنعت چاپ و نشر برای رونق دادن به زنجیره ی تامین چاپ و نشر کتاب، ناچار است به همین مدل کسب و کاری ادامه دهد. فعالان چاپ و نشر، می خواهند تا جای ممکن کتاب چاپ کنند، چون معاش تعداد زیادی از مردم به این صنعت وابسته است. آنها به این فکر می کنند که کاغذ یک ماده ی قابل بازیافت است و ما هم به شغل نیاز داریم، پس این مدل کسب و کار درست است و ما هم به همین روال کاری ادامه می دهیم.
اما این مدل کسب و کار حقیقتا درست نیست. صنعت نشر کتاب، مخصوصا در کشورهای اروپایی که سرانه ی مطالعه ی کتاب در آنها بالاست، صنعت پرسود و پربازدهی ست؛ بر طبق گزارش اتحادیه ی ناشران آمریکا، صنعت نشر کتاب انگلستان در سال 2021، 29.3 میلیارد دلار سودآوری داشته است. نشر کتاب در آمریکا هم از کانال خرده فروشی خود 40 درصد افزایش فروش داشته که توانسته آمار پایین فروش در پنح سال گذشته را جبران کند. شرکت انتشاراتی Bloomsbury هم در شش ماه گذشته ی خود، 22 درصد افزایش سود را تجربه کرده است. بنابراین این صنعت باید و می تواند که کمی از زیاده خواهی های خود به نفع محیط زیست کم کند. حجم کتاب هایی که سر از زباله دانی ها درمی آورند، چندین و چند برابر کتاب های پرمخاطب است. پس از همان ابتدا باید جلوی چاپ این کتاب ها گرفته شود.
خوشبختانه برای حل دغدغه های مربوط به پایداری صنعت چاپ و نشر کتاب راه حل های مختلفی وجود دارد. یکی از مهمترین آنها، استفاده از ویژگی چاپ برحسب تقاضای چاپ دیجیتال است. بسیاری از کتاب های کم فروش مانند کتاب های تخصصی رشته های مختلف یا کتابچه های دستورالعمل را می توان به روش دیجیتال و به نسخه های محدود چاپ کرد. همچنین چاپ دیجیتال نسبت به روش های سنتی چاپ کتاب، روش بسیار سبزتری محسوب می شود. چاپ دیجیتال به تولید پلیت و مواد شیمیایی پیش از چاپ نیازی ندارد و هدررفت کاغذ هم در آن کمتر است. همچنین مصرف انرژی هایی مانند برق در پرینترهای دیجیتال نسبت به روش افست بسیار بهینه تر است.
یکی دیگر از روش های بهینه برای چاپ کتاب، استفاده از روش افست خشک است. روش افست خشک، یکی از روش های چاپ افست است که در فرآیندهای تولید خود نیازی به مصرف آب ندارد و به همین دلیل هم به آن افست خشک می گویند. مزیت دیگر این روش این است که در واحد رطوبت دهی این سیستم ها، علاوه بر کاهش مصرف آب، مواد شیمیایی کمتری هم مصرف می شود.
یکی دیگر از روش های پایین آوردن آثار کربنی چاپ کتاب، استفاده از کاغذهای بازیافتی است. کاغذهای بازیافتی مزیت های زیادی دارند، در فرآیند تولید آنها آب و انرژی کمتری مصرف می شود. مقدار مصرف انرژی در فرآیند تولید کاغذهای بازیافتی، 60 درصد کمتر از کاغذ دست اول است. همینطور حجم خمیر کاغذ دست اول در آنها کاهش میابد که به کاهش قطع درختان می انجامد. از طرف دیگر، با افزایش آگاهی مردم نسبت به محیط زیست، علاقه ی آنها به برندهای متعهد به ارزش های محیط زیستی بیشتر شده است. بنابراین استفاده از کاغذهای بازیافتی در انتشارات کتاب می تواند به افزایش محبوبیت برند هم کمک شایانی کند.
البته کاغذهای بازیافتی نسبت به کاغذهای دست اول از مقاومت کمتری برخوردارند و این ویژگی می تواند بر کیفیت و عمر کتاب ها اثرگذار باشد. همچنین کاغذهای بازیافتی به اندازه ی کاغذهای دسته اول در دسترس نیستند و فعلا در حجم های محدودی تولید می شوند. علاوه بر این، کاغذهای بازیافتی خودشان در طبقه بندی های کیفی مختلفی دسته بندی می شوند؛ کاغذهای باکیفیت بالا و مناسب برای چاپ کتاب، سهم کوچکتری از مجموع کاغذهای بازیافتی را تشکیل می دهند.
یک عیب دیگر کاغذهای بازیافتی این است که آنها بسته به کیفیت شان، حاوی مقادیر مختلفی مرکب، چسب و دای هستند که می تواند بر کیفیت چاپ تاثیر منفی داشته باشد. چاپ بر روی کاغذهای بازیافتی، همینطور ممکن است با ناپایداری کیفیت رنگ ها همراه باشد، بنابراین معمولا از این کاغذها برای چاپ کتاب های رنگی و دارای تصاویر باکیفیت استفاده نمی شود. یک محدودیت دیگر کاغذهای بازیافتی این است که بسیاری از مشتریان فکر می کنند استفاده از کاغذ بازیافتی به معنای پایین بودن کیفیت محصول است. پیشرفت فناوری ها و تولید کاغذهای بازیافتی باکیفیت بالا از یک طرف، و رواج بیشتر استفاده از این نوع کاغذ در بازار به تدریج باعث می شود که مردم از مزیت های بسیار این نوع کاغذ برای محیط زیست بیشتر آگاه شوند.
مهمترین المان تولید کتاب بعد از کاغذ، مرکب آن است. پس در کنار استفاده از کاغذهای بازیافتی می توانیم استفاده از مرکب های اورگانیک را هم در سبد مواد اولیه ی خود قرار دهیم که فرآیند چاپ کتاب را از همیشه سبزتر کنیم. یکی از این مرکب ها که اثربخشی آنها به اثبات رسیده است، مرکب سویاست. پایه ی این مرکب ها از روغن دانه ی سویا تولید می شود که یک ماده ی کاملا اورگانیک و زیست تجدیدپذیر است. مرکب سویا از آنجایی که نسبت به مرکب های پایه نفتی از ذرات آلی فرار بسیار کمتری تشکیل شده، با محیط زیست مهربان تر است. بنابراین استفاده از این مرکب ها هم فرآیند چاپ کتاب را پایدارتر می کند و هم بعدا، در مراکز بازیافت، خیلی راحت تر از دیگر انواع مرکب از روی کاغذ جدا می شود.
امروزه بسیاری از انتشاراتی های مطرح در دنیا، حجم بالایی از کتاب های خود را با کاغذهای بازیافتی تولید می کنند. مثلا شرکت Penguin Random House که یکی از بزرگترین چاپخانه های چاپ کتاب در دنیاست، حجم بالایی از کتاب های خود را با کاغذهای بازیافتی چاپ می کند.این شرکت در سال 2021 اعلام کرد که 98 درصد از کاغذهای مورد استفاده اش را از کارخانه های دارای تاییده ی سبز محیط زیست تهیه می کند.
انتشارات Hachette Book Group هم یکی دیگر از تولیدکننده های بزرگ کتاب در دنیاست که به استفاده از کاغذهای بازیافتی رو آورده است. شرکت Simon & Schuster هم اعلام کرده که می خواهد حجم کاغذهای بازیافتی خود را به بالای 40 درصد برساند. دو کمپانی HarperCollins و Scholastic هم اعلام کرده اند که تا پایان سال 2025، حجم استفاده از کاغذهای بازیافتی خود را حداقل به 35 درصد می رسانند.
صنعت چاپ و نشر کتاب هم مانند هر صنعت دیگری می تواند آینده ی پایدارتری را برای خود رقم بزند. استفاده از روش ها و تکنیک های چاپ پایدار، ترجیح مواد اولیه ی پایدار و دردسترس مانند کاغذهایی که از موادی غیر از فیبر چوب تولید می شوند و رواج استفاده از مرکب های ارگانیک، همگی در ساخت آینده ای سبز برای کتاب ها موثراند.
