. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد (WEF)، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰، تعداد مشاغل در این صنعت با کاهش ۲۰ درصدی مواجه شود که این کاهش، سریع‌ترین نرخ در میان تمامی بخش‌های تولیدی محسوب می‌شود. در ادامه به دلایل اصلی کاهش اشتغال در صنعت چاپ میپردازیم.
-
اتوماسیون و فناوری‌های نوین
پیشرفت‌های فناوری در حوزه‌های هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیاء (IoT) در سال‌های اخیر تأثیر عمیقی بر ساختار صنعت چاپ گذاشته‌اند. آنچه پیش‌تر به حضور نیروی انسانی ماهر برای انجام مراحل مختلف چاپ، از آماده‌سازی فایل گرفته تا تنظیمات دستگاه و کنترل کیفی، وابسته بود، اکنون تا حد زیادی توسط سامانه‌های هوشمند و خودکار انجام می‌شود. این سامانه‌ها می‌توانند با دریافت داده‌های ورودی، بهترین تنظیمات را برای چاپ انتخاب کرده، مشکلات فنی را پیش‌بینی و اصلاح کنند، و حتی در لحظه تصمیم بگیرند که کیفیت نهایی خروجی چگونه بهینه شود.
برای مثال، در بسیاری از چاپخانه‌های پیشرفته، دستگاه‌های متصل به IoT به‌صورت لحظه‌ای با سرورهای مرکزی تبادل داده دارند. آن‌ها وضعیت عملکرد، دما، میزان مصرف جوهر، درصد رطوبت کاغذ، و سایر شاخص‌های مهم را رصد می‌کنند و به کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی، به‌طور خودکار پارامترها را اصلاح می‌کنند. در گذشته این کارها نه‌تنها به تجربه‌ی اپراتور متکی بود، بلکه زمان‌بر و مستعد خطای انسانی نیز بود. اما اکنون این سیستم‌ها قادرند بدون نیاز به توقف ماشین‌آلات، بهینه‌سازی را به‌صورت لحظه‌ای اجرا کنند.
اتوماسیون هوشمند باعث شده که در بسیاری از وظایف سنتی شغلی، از اپراتورهای چاپ گرفته تا بازبین‌های کیفی، نیاز کمتری به نیروی انسانی احساس شود. در عین حال، بهره‌وری چاپخانه‌ها افزایش یافته، خطاها و ضایعات به‌طور چشمگیری کاهش یافته‌اند، و زمان تحویل سفارش‌ها نیز کوتاه‌تر شده است. همین روند، در کنار افزایش هزینه‌های نیروی کار، شرکت‌ها را به سمت کوچک‌سازی تیم‌های انسانی و تمرکز بر فناوری سوق داده است؛ پدیده‌ای که در نهایت به کاهش اشتغال سنتی در این صنعت منجر می‌شود.
-
تغییر در تقاضای بازار
در دهه‌های گذشته، بخش بزرگی از صنعت چاپ به انتشار محصولات سنتی مانند روزنامه‌ها، مجلات، بروشورها و کاتالوگ‌های کاغذی اختصاص داشت. اما با گسترش اینترنت، ظهور رسانه‌های دیجیتال و افزایش مصرف محتوای آنلاین، بسیاری از این اقلام چاپی جای خود را به نسخه‌های دیجیتالی داده‌اند. دیگر برای بسیاری از شرکت‌ها توجیه اقتصادی ندارد که میلیون‌ها نسخه چاپی منتشر کنند، در حالی که می‌توانند با هزینه‌ی کمتر و دسترسی سریع‌تر، همان پیام را به صورت آنلاین به دست مخاطب برسانند.
در همین حال، تجارت الکترونیک به‌طرز شگفت‌انگیزی در حال گسترش است و با خود نیاز جدیدی را به همراه آورده: بسته‌بندی‌های سفارشی، جذاب و برند شده. مصرف‌کنندگان امروزی نه‌تنها به محصول، بلکه حتی به تجربه‌ی دریافت و نحوهی باز شدن آن هم اهمیت می‌دهند. همین تغییر نگرش باعث شده تا تقاضا برای چاپ‌های شخصی‌سازی‌شده، کم‌تیراژ و با قابلیت اجرای سریع، به‌ویژه در حوزه‌ی بسته‌بندی، افزایش یابد. و البته چاپ دیجیتال پاسخ مناسبی به این نیاز است، زیرا بدون نیاز به آماده‌سازی پیچیده یا تیراژ بالا، می‌تواند طراحی‌های متنوع و انعطاف‌پذیر ارائه دهد.
-
ادغام و تمرکز شرکت‌ها
یکی دیگر از پدیده‌های قابل توجه در ساختار شغلی صنعت چاپ، روند ادغام و تمرکز شرکت‌هاست. در گذشته، هزاران چاپخانه‌ی کوچک محلی در سرتاسر دنیا مشغول به فعالیت بودند که به کسب‌وکارهای محلی، ناشران مستقل، مدارس و ادارات خدمات چاپی ارائه می‌دادند. اما در سال‌های اخیر، فشارهای اقتصادی، افزایش هزینه‌های مواد اولیه، سرمایه‌گذاری سنگین موردنیاز برای نوسازی تجهیزات، و در نهایت رقابت با چاپخانه‌های بزرگ و دیجیتالی‌شده، حیات بسیاری از این کسب‌وکارهای کوچک را به خطر انداخته است.
در این شرایط، بسیاری از شرکت‌های کوچک یا ناچار به توقف فعالیت شده‌اند، یا برای بقا، به شرکت‌های بزرگ‌تر واگذار شده‌اند. شرکت‌های بزرگ‌تر با در اختیار داشتن منابع مالی بیشتر، دسترسی به فناوری‌های نوین و شبکه‌های توزیع گسترده، توانسته‌اند بازار را در دست بگیرند. اما این تمرکز بازار در عمل به کاهش فرصت‌های شغلی محلی و حذف بسیاری از نقش‌های انسانی سنتی منجر شده است. مخصوصا در مناطقی که اقتصاد محلی به این واحدهای کوچک وابسته بوده است.
این روند ادغام، گرچه در ظاهر به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها منجر شده، اما در عمل ساختار شغلی صنعت چاپ را دگرگون کرده و بسیاری از افراد شاغل در چاپخانه‌های خانوادگی یا مستقل را از چرخه‌ی اشتغال خارج کرده است. نتیجه، صنعتی است با تعداد کمتر شرکت، ولی سهم بازار بیشتر برای هرکدام و جای خالی بسیاری از چاپخانه‌هایی که زمانی بخشی از بافت فرهنگی و اقتصادی جامعه بودند.
فرصت‌های جدید در دل چالش‌ها
درست است که صنعت چاپ سنتی با کاهش فرصت‌های شغلی روبه‌روست، اما در دل این تحولات، چشم‌اندازهای جدیدی برای اشتغال و رشد حرفه‌ای در حال شکل‌گیری است؛ چشم‌اندازهایی که بیش از آن‌که بر مهارت‌های فنی سنتی متکی باشند، بر فناوری، تحلیل داده، خلاقیت و هوش بازار تأکید دارند. در ادامه سه حوزه‌ی کلیدی از این فرصت‌های نوظهور را به تفصیل بررسی می‌کنیم:
توسعه و مدیریت سیستم‌های چاپ دیجیتال
با گذار گسترده از چاپ سنتی به چاپ دیجیتال هوشمند، تقاضا برای نیروهای متخصص در حوزه‌ی فناوری‌های چاپی به‌شدت افزایش یافته است. امروزه ماشین‌آلات چاپ دیجیتال تنها تجهیزات مکانیکی نیستند، بلکه سیستم‌هایی پیچیده‌اند که ترکیبی از سخت‌افزار، نرم‌افزار و شبکه هستند. همین پیچیدگی به ایجاد فرصت‌های شغلی جدیدی منجر شده؛ از جمله:
-
توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای مدیریت چاپ (MIS/ERP) که باید سیستم‌هایی بسازند که از مرحله سفارش‌گیری تا تحویل نهایی، همه‌چیز را به‌صورت خودکار و دقیق مدیریت کند.
-
متخصصان یکپارچه‌سازی سیستم‌ها که وظیفه دارند دستگاه‌های چاپ، ماژول‌های برش، بسته‌بندی و سیستم‌های انبار را با هم هماهنگ کنند.
-
کارشناسان پشتیبانی فنی و مهندسان نگهداری که بتوانند این تجهیزات دیجیتال را به‌روز، سالم و آماده به کار نگه دارند.
در نتیجه، چاپخانه‌های امروز دیگر صرفاً به اپراتور نیاز ندارند؛ بلکه به ترکیبی از متخصصین آی تی، تحلیل‌گران سیستم، و تکنسینهای الکترونیک صنعتی نیاز دارند.
تحلیل داده و بازاریابی شخصی‌سازی‌شده
یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های چاپ دیجیتال، توانایی آن در تولید محتواهایی است که برای هر مشتری منحصر‌به‌فرد باشد. اما برای بهره‌برداری کامل از این قابلیت، شرکت‌ها به تحلیل‌گرانی نیاز دارند که بتوانند داده‌های مشتریان را استخراج، تحلیل و به تصمیم‌های بازاریابی تبدیل کنند.
در این زمینه، مشاغل جدیدی مانند زیر در حال رشد هستند:
-
تحلیل‌گر داده‌های رفتاری و ترجیحی مشتریان که بر اساس داده‌های CRM یا رفتار کاربران، تعیین می‌کند کدام پیام یا طرح چاپی برای چه کسی مناسب‌تر است.
-
متخصصان بازاریابی مستقیم (Direct Marketing) که می‌دانند چگونه پیام‌های شخصی‌شده چاپی را در کمپین‌های بزرگ بازاریابی تلفیق کنند.
-
توسعه‌دهندگان VDP (Variable Data Printing) که قالب‌های انعطاف‌پذیر چاپی را طراحی می‌کنند تا محتوای متغیر به‌صورت اتوماتیک و دقیق چاپ شود.
طراحی و تولید محتوای خلاقانه
در عصر دیجیتال، خلاقیت حرف اول را می‌زند. همان‌طور که تقاضا برای محتواهای عمومی در حال کاهش است، نیاز به محتواهای خلاقانه، خاص و متناسب با مخاطب هدف، به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. این نیاز مخصوصا در بخش‌هایی مانند بسته‌بندی‌های لوکس، کارت‌های تبلیغاتی، کمپین‌های ایموشنال برندینگ و چاپ‌های هنری خود را نشان می‌دهد.
فرصت‌های شغلی در این حوزه شامل:
-
طراحان گرافیکی با درک عمیق از چاپ دیجیتال که می‌دانند چگونه طرحی بسازند که هم خلاقانه باشد و هم با مشخصات فنی دستگاه‌های دیجیتال هماهنگ.
-
طراحان تجربه‌ی کاربر (UX) در چاپ، به‌ویژه در بسته‌بندی، که تلاش می‌کنند بین بسته‌بندی، محتوا و حس مصرف‌کننده ارتباطی احساسی ایجاد کنند.
-
تولیدکنندگان محتواهای چاپی تعاملی که با استفاده از QR Code،AR (واقعیت افزوده) یا NFC، دنیای چاپ را به دنیای دیجیتال متصل می‌کنند.
در نهایت، این حوزه فرصتی بی‌نظیر برای آن دسته از افراد خلاق و چندمهارته است که هم به طراحی مسلط‌اند، هم به استراتژی برند، و هم به روح زمانه.
صنعت چاپ از شکل قدیمی خود فاصله گرفته و به سمت یک اکوسیستم هوشمند، داده‌محور و خلاقانه حرکت می‌کند. کسانی که این تحول را درک کنند و مهارت‌های خود را با آن تطبیق دهند، نه‌تنها جایگاه شغلی خود را حفظ خواهند کرد، بلکه در خط مقدم صنعت آینده خواهند ایستاد.
منابع: printweek.com ، qualityinfo.org
مترجم: بیتا توفیقیان
