- توقف تولید در اوکراین و محدودیت‌های صادراتی روسیه
- افزایش قیمت انرژی و تأثیر آن بر تولید کاغذ در اروپا
با آغاز جنگ روسیه و اوکراین و افزایش بی‌سابقه قیمت گاز طبیعی در اروپا، بسیاری از کارخانه‌های تولید کاغذ در کشورهای مختلف با افزایش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی مواجه شدند. در این میان، مخصوصا کارخانه‌هایی که برای خشک‌سازی و فرآوری خمیر کاغذ از انرژی حرارتی استفاده می‌کردند، بیشترین آسیب را دیدند. یکی از نمونه‌های بارز این وضعیت، شرکت Pro-Gest در ایتالیاست. این شرکت که یکی از تولیدکنندگان بزرگ کاغذهای بسته‌بندی در اروپا محسوب می‌شود، در مارس ۲۰۲۲ اعلام کرد که به دلیل افزایش غیرقابل کنترل هزینه‌های انرژی، ناگزیر به توقف موقت خطوط تولید خود شده است. مدیران این شرکت اظهار داشتند که در شرایط فعلی، ادامه فعالیت اقتصادی غیرممکن است، چرا که بهای انرژی به سطحی رسیده بود که حتی سود به دست آمده از فروش کاغذ هم قادر به جبران آن نبود.
تأثیر این افزایش هزینه تنها محدود به یک شرکت نبود. در سراسر اروپا، تولیدکنندگان کاغذ به ناچار قیمت‌های فروش خود را افزایش دادند تا بخشی از هزینه‌های اضافی را جبران کنند. در مارس ۲۰۲۲، بسیاری از تولیدکنندگان اروپایی افزایش قیمت ۱۰۰ تا ۱۵۰ یورویی به ازای هر تن کاغذ را اعلام کردند. این افزایش نه‌تنها بر مصرف‌کنندگان نهایی فشار وارد کرد، بلکه در زنجیره‌های پایین‌دستی مانند صنایع بسته‌بندی، چاپ، نشر و حتی کالاهای مصرفی نیز بازتاب پیدا کرد. نتیجه، افزایش کلی قیمت محصولات مرتبط با کاغذ و کاهش قدرت خرید مشتریان در بازارهای مختلف بود.
همچنین، این وضعیت نشان‌دهنده شکنندگی صنعت کاغذ در برابر بحران‌های ژئوپلیتیکی و وابستگی شدید آن به زیرساخت‌های انرژی است. بسیاری از کارشناسان هشدار داده‌اند که ادامه این روند می‌تواند به تعطیلی دائمی برخی کارخانه‌های کوچک و متوسط منجر شود، مگر آن‌که راهکارهای پایداری مانند استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر یا بهینه‌سازی مصرف انرژی به‌سرعت در دستور کار قرار گیرند.
- اختلال در زنجیره‌های تأمین و حمل‌ونقل
در صنعت کاغذ، که برای تأمین مواد اولیه مانند چوب، خمیر کاغذ، مواد شیمیایی و قطعات ماشین‌آلات به واردات متکی است، این وقفه در حمل‌ونقل دریایی به معنای تأخیرهای گسترده، افزایش هزینه‌های لجستیکی و برهم خوردن برنامه‌ریزی‌های تولید بود. بسیاری از تولیدکنندگان اروپایی و آسیایی گزارش دادند که سفارش‌های دریافتی آن‌ها با چندین هفته تأخیر به مقصد می‌رسد، یا حتی در برخی موارد کاملاً لغو شده‌اند. بنادر دریایی در اروپا نیز با تراکم شدید مواجه شدند، چرا که بخشی از محموله‌ها سرگردان و بدون مقصد مشخص باقی مانده بودند.
افزون بر این، بخش حمل‌ونقل زمینی نیز دچار بحران شد. هزاران راننده کامیون، به‌ویژه از اوکراین، که پیش از جنگ در کشورهای مختلف اروپایی مشغول به کار بودند، برای دفاع از کشور خود یا حمایت از خانواده‌هایشان به اوکراین بازگشتند. این مسأله موجب کاهش ناگهانی ظرفیت ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای در سراسر اتحادیه اروپا شد. رانندگان اوکراینی بخش قابل‌توجهی از نیروی کار حمل‌ونقل در لهستان، آلمان، رومانی و دیگر کشورهای اروپای مرکزی را تشکیل می‌دادند. نبود آن‌ها نه تنها تحویل بارها را کند کرد، بلکه موجب افزایش شدید نرخ کرایه‌های حمل‌ونقل زمینی شد.
در نتیجه، فشار مضاعفی به تولیدکنندگان وارد آمد، چرا که هم هزینه مواد اولیه افزایش یافته بود، و هم تأخیر در دریافت آن‌ها باعث اختلال در برنامه‌های تولیدی می‌شد. برخی کارخانه‌ها ناگزیر شدند تولید را کاهش دهند یا سفارش‌های مشتریان را لغو کنند. این وضعیت به شکل زنجیره‌وار در صنایع پایین‌دستی مانند بسته‌بندی، چاپ، و حتی تولید کالاهای مصرفی اثر گذاشت و موجب افزایش قیمت نهایی محصولات در بازار شد.
در مجموع، جنگ اوکراین نه‌تنها یک بحران ژئوپلیتیکی، بلکه یک بحران لجستیکی تمام‌عیار برای صنایع جهانی بود که نشان داد تا چه اندازه زنجیره‌های تأمین کنونی در برابر شوک‌های ناگهانی آسیب‌پذیر هستند.
- تأثیر بر بازارهای آسیایی، به‌ویژه چین
با آغاز جنگ روسیه و اوکراین و اعمال تحریم‌های بین‌المللی بر صادرات روسیه، جریان تأمین خمیر کاغذ از این کشور به شدت کاهش یافت. این وضعیت، چین را با کمبود چشمگیر مواد اولیه مواجه کرد. از آن‌جا که بسیاری از کارخانه‌های چینی به‌طور مستقیم به خمیر وارداتی وابسته‌اند، این اختلال موجب کاهش ظرفیت تولید، افزایش هزینه‌های عملیاتی و در نهایت بالا رفتن قیمت نهایی کاغذ در بازار داخلی شد. علاوه بر این، تولیدکنندگان مجبور شدند به سراغ منابع جایگزین در کشورهای دیگر بروند، که اغلب هزینه‌برتر و با کیفیت متفاوت بودند. در نتیجه، این بحران زنجیره تأمین در چین را دچار ناپایداری کرد و صنعت چاپ، بسته‌بندی و تولید کالاهای کاغذی را نیز تحت تأثیر قرار داد.
- تلاش برای تنوع‌بخشی به منابع تأمین
در همین راستا، طرح‌هایی در دستور کار قرار گرفته‌اند که هدف آن‌ها سرمایه‌گذاری در جنگل‌داری پایدار، توسعه فناوری‌های بومی تولید خمیر کاغذ، و ایجاد مشوق‌هایی برای بازیافت داخلی است. برخی کشورها نیز در حال مذاکره با تولیدکنندگان جدید در آمریکای جنوبی، آسیای جنوب‌شرقی و آفریقا هستند تا جایگزینی برای واردات پرریسک از روسیه و چین بیابند. این رویکرد نه‌تنها برای تقویت تاب‌آوری زنجیره تأمین، بلکه در جهت پاسخ به اهداف زیست‌محیطی اتحادیه اروپا نیز حائز اهمیت است.
در نهایت اینکه، جنگ اوکراین و روسیه تأثیرات عمیقی بر صنعت جهانی کاغذ و خمیر کاغذ داشته است. از توقف تولید در اوکراین و کاهش صادرات روسیه گرفته تا افزایش قیمت انرژی و اختلال در زنجیره‌های تأمین، همه این عوامل موجب افزایش قیمت‌ها و کاهش دسترسی به مواد اولیه شده‌اند. در این شرایط، کشورها و شرکت‌ها به دنبال راهکارهایی برای افزایش تاب‌آوری، تنوع‌بخشی به منابع تأمین و کاهش وابستگی به بازارهای خاص هستند.
منبع: fastmarkets.com
مترجم: بیتا توفیقیان
