چاپ دیجیتال از وقتی پا به میدان گذاشته تا امروز در حال پیشرفت بوده است. مزایای انحصاری چاپ دیجیتال روز به روز بیشتر شناخته شده و توسعه پیدا کرده و بسیاری از کاستی‌های خود را جبران کرده و امروز در تمام عرصه‌های چاپ انتشاراتی، چاپ تبلیغاتی و چاپ بسته‌بندی دامنه نفوذ بیشتری پیدا کرده است.
چاپ دیجیتال، عبور از محدودیت‌ها
سال‌های گذشته انتقاداتی به چاپ دیجیتال مطرح بوده، مثل بالا بودن قیمت تمام شده و فاصله آن با چاپ افست، سرعت چاپ و غیره. در اینجا یک به یک به این موارد می‌پردازیم:
قیمت تمام شده یکی از چالش‌های اساسی بود که انتخاب چاپ افست را در مقابل چاپ دیجیتال توجیه می‌کرد. امروزه این مسأله تا حد زیادی تغییر کرده است. از طرفی هزینه تمام شده هر برگ Cost Per Page پایین آمده و از طرف دیگر تقاضا برای کارهای کم تیراژ افزایش پیدا کرده است، در حالی که در سال‌های گذشته، تیراژ بالاتر از ۳۰۰ نسخه با چاپ دیجیتال گران‌تر از چاپ افست تمام می‌شد، امروزه این رقم به مرز ۵۰۰ نسخه رسیده است. یعنی برای بسیاری از کارها که زیر ۵۰۰ نسخه چاپ می‌شوند، چاپ دیجیتال گزینه مناسبی است و توجیه ندارد که پلیت افست تهیه و ماشین‌های سنگین و پرمصرف افست به کار افتند. می‌دانیم که امروزه خیلی از کارها به سمت تیراژهای محدود و متنوع و قابل تغییر در هر نوبت چاپ سوق پیدا کرده‌اند.
البته می‌دانید که در بسیاری از موارد، تنها توجیه اقتصادی مطرح نیست و به دلایل دیگر، چاپ دیجیتال مطلوب‌تر است.
جنس کاغذ و گراماژ نیز قبلاً مانعی عمده حساب می‌شد. ابتدا دستگاه‌های چاپ دیجیتال فقط با کاغذهای مخصوص امکان‌پذیر بود. اما حالا این مسأله کاملاً حل شده است. شما می‌توانید انواع کاغذ و مقوا و سطوح چاپ‌پذیر را از گرماژ ۵۰ تا مقوای ۴۵۰ گرمی، از تحریر تا گلاسه مات و براق و انواع کاغذ مثلاً کاغذ ترانسفر، فیلم و غیره را با کیفیت مرغوب و با همان سرعت حدود ۱۰۰ یا ۱۱۰ برگ در دقیقه چاپ کنید. در واقع این مزیت باعث شده که طیف وسیعی از محصولات از چاپ کتاب و جزوه گرفته تا چاپ هدایای تبلیغاتی و حتی بسته‌بندی با ماشین‌های چاپ دیجیتال امکان‌پذیر شود.
رجیستر شدن پشت و رو در دستگاه‌های افست به خاطر سیستم‌های دقیق سنجاق و نشان و در دستگاه‌های پیشرفته با چشم الکترونیک، مزیتی بود که دستگاه‌های اولیه چاپ دیجیتال فاقد آن بودند، امروزه این آپشن نیز در دستگاه‌های دیجیتال تعبیه شده و رجیستر و انطباق چاپ رو و پشت ورق به دقت چاپ افست تأمین شده است.
عملیات تکمیلی یا پس از چاپ از جمله محدودیت‌هایی بود که مدتهاست آن هم حل شده و سازندگان تجهیزات پس از چاپ، به صورت تخصصی دستگاه‌هایی متناسب با ابعاد چاپگرهای دیجیتال ساخته‌اند که چند دستگاه برای عملیات مختلف مانند ورنی UV دیجیتال طلاکوبی وامباس و غیره به راحتی در یک کارگاه کوچک جا می‌گیرند و اکنون ورنی UV حتی برای یک برگ و طلاکوبی دیجیتال حتی برای یک برگ چاپ دیجیتال امکان‌پذیر است. توجه کنید که در مورد فویل کوبی حتی ساخت کلیشه لازم نیست. کاری که معمولاً وقت گیر است و هزینه معینی را برای کارهای کم‌تیراژ ایجاد می‌کند.
هم‌اکنون شرکت‌های مختلفی دستگاه‌های متنوع پس از چاپ را برای چاپ دیجیتال می‌سازند و شعار آن‌ها این است:
خط تولید دیجیتال
براساس آن‌چه گفته شد، چاپ دیجیتال امروزه می‌تواند بخشی از یک خط تولید دقیق و هدفمند باشد. و مشتری از مرحله تحویل فایل تا محصول نهایی را به سرعت و در یک مرکز چاپی شاهد باشد. فرض کنید کسی ۲۰ جلد کتاب را بخواهد چاپ کند. چاپ جلد و متن آن و ترتیب فرم‌ها و چسب گرم و برش سه طرف آن تنها ظرف یکی، دو ساعت قابل اجرا است، بدون این‌که او درگیر عملیات پیش از چاپ و هماهنگی با چاپخانه و صحافی شود، یک‌جا همه مراحل با تمیزی و سرعت و بدون سر و صدا انجام می‌شود.
همان‌طور که گفتیم انواع عملیات تکمیلی نیز در این خط تولید امکان‌پذیر است و تنها صحافی نیست. بسته به نیاز هر کارگاه می‌توان خط تولید جعبه‌سازی، نمونه‌گیری و مدل‌سازی از انواع جعبه‌های مقوایی را نیز ایجاد کرد.
نشر در تسخیر دیجیتال
نفوذ چاپ دیجیتال در صنعت نشر، انکارناپذیراست. همه می‌دانیم که تیراژ کتاب‌ها بسیار پایین آمده است. خیلی از استادان دانشگاه هر ترم به تعداد دانشجویانشان سفارش کتاب می‌دهند. فرض کنید ۴۰ نسخه، ترم بعد هم به همین ترتیب. چه بسا نیاز به تجدیدنظر در بعضی پاراگراف‌ها باشد، این کار هم در چاپ‌های بعدی امکان‌پذیر است.
امکان چاپ براساس تقاضا on demand یا چاپ درخواستی، مزیتی است که ناشران را به چاپ دیجیتال متمایل می‌کند و آن‌ها را از هزینه‌های انبارداری و احتمالا انباشت بیهوده کتاب‌ها، خلاص می‌کند.
اکنون سهم قابل توجهی از چاپ افست در صنعت نشر، به چاپ دیجیتال واگذار شده است که کاملاً توجیه اقتصادی دارد.
چاپ دیجیتال، مطلوب تبلیغات
چاپ بروشور، کاتالوگ، تراکت و کارت ویزیت در تیراژ محدود و به مناسبت‌های مختلف در رویدادهای هنری یا حضور نمایشگاهی، بهترین گزینه را در چاپ دیجیتال می‌جویند زیرا اغلب در آخرین لحظات و با آخرین تغییرات چاپ می‌شوند و تیراژهای خیلی بالا ندارند. بسیاری از شرکت‌ها هر چند وقت یک‌بار تغییراتی در بروشورها و کاتالوگ محصولاتشان می‌دهند، چاپ دیجیتال این امکان را به راحتی فراهم می‌کند. در مواردی تبلیغات هدفمند، مستلزم چاپ کارت یا دعوت‌نامه یا هر آیتم چاپی دیگر به صورت پرسنالایز شده و به نام تک تک مخاطبان است، در آن صورت راهی جز چاپ دیجیتال وجود ندارد.
چاپ پارچه نیز بازار خاص خود را دارد که بحث جداگانه‌ای را می‌طلبد.
لیبل و چاپ بسته‌بندی
یکی از عرصه‌های مهم و رو به رشد چاپ دیجیتال، چاپ بسته‌بندی و به طور مشخص چاپ لیبل است. در نمایشگاه‌های مرتبط با لیبل می‌بینیم که اغلب دستگاه‌های چاپ فلکسو و رول کم عرض، مجهز به یونیت چاپ دیجیتال عرضه می‌شوند. اما چاپ دیجیتال علاوه بر آن، به طور مستقل نیز در چاپ لیبل‌های کم تیراژ، گزینه‌ای مطلوب به شمار می‌آید. خیلی از برندها که لیبل در تیراژ میلیونی چاپ می‌کنند، در مواردی مایل به چاپ لیبل‌هایی با طرحها و رنگ‌های متنوع در تیراژ محدود هستند تا در مطالعات بازار از آن‌ها استفاده کنند. همچنین مراکزی که بخواهند مثلا تعدادی بطری آب معدنی به نام برند خودشان داشته باشند، یا هر کاربرد اختصاصی دیگر، در این صورت دستگاه‌های چاپ لیبل دیجیتال کارایی خود را نشان می‌دهند.
در واقع همان دلایلی که چاپ دیجیتال را در صنعت نشر توجیه‌پذیر می‌کند، در چاپ کم تیراژ لیبل و چاپ بسته‌بندی کم تیراژ نیز پای چاپ دیجیتال را باز می‌کنند. هم اکنون شاهد رشد این بازار در کشورهای صنعتی هستیم و به زودی در ایران نیز این اتفاق خواهد افتاد.
من طی دو سال گذشته مطالعه‌ای مفصل درباره لیبل داشته‌ام و حداقل با ۵۰ شرکت تولیدکننده لیبل و چاپ فلکسو، کم و بیش صحبت کرده‌ام. هیچکدام از آن‌ها لزوم چاپ لیبل‌های کم تیراژ را منکر نیستند. حالا این که همان چاپخانه‌های فلکسو به چاپ دیجیتال مجهز خواهند شد یا مراکز چاپ دیجیتال این کار را عهده‌دار بشوند، چیزی است که در آینده روشن خواهد شد.
افق روشن چاپ دیجیتال
پیش‌بینی مراکز تخصصی مطالعه در مورد بازار چاپ دیجیتال، از رشد چشمگیر این شاخه از چاپ در سال‌های آینده خبر می‌دهد. یکی از نکاتی که مطرح است این است که اگر سازندگان دستگاه‌های چاپ دیجیتال بتوانند هزینه تمام شده هر صفحه را ۱۰ درصد پایین بیاورند، تا سال ۲۰۲۴ خواهند توانست حجم سفارش‌های چاپ دیجیتال را ۷۰ درصد نسبت به سال ۲۰۱۹ افزایش دهند.
تلاش برای کاهش هزینه تمام شده هم، روندی است که سازندگان دستگاه‌های چاپ دیجیتال پیوسته روی آن کار می‌کنند و حتما به نتایج خوبی خواهد رسید.
فرصت‌های دیگری که در اختیار چاپ دیجیتال است، جذب تنها یک درصد از سهم چاپ افست است. دستگاه‌های افست که با تیراژ ۱۶ هزار ورق در ساعت و بیشتر چاپ می‌کنند، انبوهی از کارهای چاپی را انجام می‌دهند، جذب یک درصد از کارهای این بازار می‌تواند حجم سفارش چاپ دیجیتال را تا ۵۰ درصد افزایش دهد.
همچنین اگر چاپ دیجیتال یک یا دو درصد از چاپ بسته‌بندی را بتواند جذب کند، می‌توان تصور کرد که چه حجم بالایی از کار را شامل خواهد شد. شما وقتی به چاپخانه‌های چاپ لفاف و لیبل سر می‌زنید، تعجب می‌کنید از این حجم بالای کار حالا روندهایی در جریان است که بخش کوچکی از این بازار را به سوی چاپ دیجیتال سوق می‌دهد، هم اقتضای بازار و نیاز برندها و هم تلاش سازندگان ماشین‌های چاپ، نشان‌دهنده اختصاص یک یا دو درصد از سهم بازارچاپ بسته‌بندی به سود چاپ دیجیتال است. این روند شاید به کندی پیش برود، ولی تحقق آن دور از دسترس نیست.
مزایای چاپ دیجیتال راهگشاست
چاپ دیجیتال از آغاز به خاطر مزایای بی‌بدیل خود، راه خود را گشوده و طیف‌های وسیعی را به خود جلب کرده است. عمده‌ترین مزایای چاپ دیجیتال که امروز بیش از پیش راهگشای این شاخه از چاپ هستند، عبارتند از:
- سرعت آماده‌سازی و بی‌نیازی از عملیات پیش از چاپ و تولید پلیت و مستر.
- انعطاف‌پذیری برای چاپ انواع کارها
- چاپ پرسنالایزد یا شخصی‌سازی شده (به نام و به نشانی افراد مشخص) و امکان مدیریت کارهای چاپی براساس استفاده از بانک اطلاعات هر شرکت (که امروزه با وجود حجم بالای اطلاعات اهمیت بسیار بالایی پیدا کرده و بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد.)
- تناسب و توجیه اقتصادی آن برای کارهای کم تیراژ که امروزه طرفداران بیشتری پیدا کرده است.
- توسعه امکانات پس از چاپ برای چاپ دیجیتال
- قابلیت چاپ در زمان تقاضا از یک نسخه تا چند هزار نسخه
فناوری انحصاری چاپ دیجیتال
چاپ دیجیتال به طور عمده بر فناوری ژاپنی استوار است. در واقع هنوز دستگاه‌های چینی در این رشته امکان بروز نیافته‌اند.
کشورهای امریکا و آلمان هم اسم و رسمی در این صنعت دارند ولی اصل این فناوری در ژاپن توسعه پیدا می‌کند، حتی تونرها تماماً براساس فناوری ژاپن ساخته می‌شوند.
چاپکاران دیجیتال باید توجه داشته باشند که این دستگاه‌ها با استانداردهای خاص خودشان باید به کار گرفته شوند. حدود ۶۰ تا ۷۰ قطعه در این دستگاه‌ها هست که به تناوب و در دوره‌های زمانی معین یا بعد از چاپ تعداد معینی کار، باید تعویض و با قطعات اریژینال جایگزین شوند.
متأسفانه در کشور ما همیشه این استانداردها رعایت نمی‌شود. - آفت ماشین‌های استوک
اقتصاد ایران نه تنها بیمار، بلکه اقتصادی فقیر است. قطعاً روش‌های تجاری در این اقتصاد بیمار و فقیر، نیز روش‌های نامناسب و مشکل‌ساز هستند. امروزه بازار ایران به قبرستان دستگاه‌های استوک دنیا تبدیل شده و کسانی هستند که دستگاه‌های کهنه و ناکارآمد را از امریکای جنوبی گرفته تا آسیا و غرب و شرق عالم، جمع می‌کنند و به بازار ایران می‌آورند. ضعف توان مالی، موجب می‌شود که بعضی چاپکاران به خرید این دستگاه‌ها اقدام کنند و تا سال‌ها گرفتار عواقب آن باشند. آن‌ها روی یک فناوری قدیمی‌تر سرمایه‌گذاری می‌کنند، بعد خرد خرد هزینه‌های تعمیرات را متحمل می‌شوند، با راندمان پایین و احتمالاً کیفیت نه چندان خوب باید با چاپکاران دیگر رقابت کنند و گاه‌گاه شاهد خواب دستگاه باشند. آیا این ضرر و زیان‌ها به سرمایه‌گذاری کمتر برای خرید اولیه دستگاه استوک می‌ارزد؟
