پایداری سال هاست که جایگاه خود را در بسته بندی محصولات غیرخوراکی باز کرده است. اما در بخش مواد غذایی، مواد اولیه ای که برای تولید بسته بندی استفاده می شود، هم بر روی محصول و هم برند تولیدکننده ی آن تاثیرگذار است، برای همین مبحث پایداری در این زمینه کمی با زمینه های دیگر متفاوت است. پایداری بسته بندی مواد غذایی، هم در طراحی و هم در انتخاب رنگ با محدودیت هایی مواجه است، چون بسیار مهم است که بسته بندی از محصول درون خود به طور کامل حفاظت کند. به همین دلیل، مخصوصا در مورد بسته بندی محصولات فریز شده، صنعت بسته بندی هنوز به ترکیبات پلاستیکی وابسته است.
بااینحال در سال های اخیر، بسته بندی مواد غذایی در زمینه ی پایداری طراحی بسته بندی و مواد اولیه آن، به پیشرفت های خوبی دست پیدا کرده است. درحال حاضر، گزینه های تازه ای در صنعت بسته بندی ایجاد شده که در حین رعایت ایمنی کامل بسته بندی، نکات مربوط به پایداری محصول را هم رعایت می کند.
بازیافت رنگ های تیره
می دانیم که بسته بندی هایی که با رنگ های تیره چاپ می شوند، نمی توانند به چرخه ی بازیافت وارد شوند. ماجرا از این قرار است که مواد اولیه ی بسته بندی های تیره، معمولا حاوی کربن سیاه است که پیگمنت رایج برای رنگ کردن پلاستیک و دیگر مواد اولیه به شمار می رود. کربن سیاه، نور را به خود جذب می کند و به همین دلیل، سیستم های بازیافت که با حسگرهای نوری مواد را طبقه بندی می کنند، نمی توانند این مواد را به درستی شناسایی و طبقه بندی کنند. و حتی اگر طبقه بندی این مواد به درستی انجام شود، باز هم بازیافت این مواد سخت و هزینه بر است. بنابراین، بسته بندی های دارای رنگ تیره به مراکز بازیافت منتقل نمی شوند، بلکه به زمین های دفع زباله می روند و سوزانده می شوند. سوزاندن زباله ها، کربن دی اکسید اتمسفر را افزایش می دهد و سبب گرمایش بیشتر زمین می شود.
برای حل این چالش، کمپانی Spies Packaging با همکاری دو شرکت فعال در زمینه ی فناوری اطلاعات و تجهیزات Digimarc و Reichle Technologiezentrum، موفق به تولید یک واترمارک دیجیتالی شده اند که می تواند اطلاعات مربوط به مواد را به طور کامل خوانش و طبقه بندی کند. این واترمارک ها که به شکل نامرئی چاپ می شوند، اطلاعات هر نوع ماده را در خود ثبت می کنند، سپس، سیستم های مراکز بازیافت با خواندن این واترمارک ها بدون نیاز به حسگرهای نوری می توانند مواد مختلف را طبقه بندی کنند. این تکنولوژی به برندها فرصت می دهد که رنگ بسته بندی های خود را کاملا آزادنه و بدون محدودیت در انتخاب رنگ های تیره انتخاب کنند.
مواد خام جایگزین پلاستیک: بیوپلاستیک ها، فیبر گیاهی سیلفی، کاغذ علف و پلاستیک جلبک
یکی از نوآوری های اخیر مورد استفاده در صنعت بسته بندی موارد خوراکی، استفاده از بیوپلاستیک هاست. بیوپلاستیک ها موادی هستند که پایه ی آنها به جای مواد مضر پتروشیمی، از مواد گیاهی و زیستی مانند نیشکر، جلبک و سلولز تشکیل می شود. این مواد به راحتی تجدیدپذیر یا قابل کمپوست هستند. محققان از این مواد برای تولید مواد اولیه ی مناسب برای تولید بسته بندی های پایدار مواد غذایی استفاده می کنند.
لیبل های پایدار: نیشکر جایگزین پلی اتیلن می شود.
به لطف اتانول موجود در گیاه نیشکر، می توان فیلم های پلی اتیلن پایه زیستی ای تولید کرد که در ساختار آنها هیچ ماده ی پتروشیمی ای به کار نرفته است. ویژگی های این لیبل ها مشابه لیبل های پایه پتروشیمی هستند، بنابراین جایگزین شدن پلی اتیلن با نیشکر، هم هزینه ی بالایی ندارد و هم از نظر پایداری بسیار اثربخش است.
نیشکر همچنین برای بسته بندی محصولات نوشیدنی هم مناسب است. کمپانی Tetra Pak هم مدتی ست که برای تولید بسته بندی نوشیدنی های خود از نیشکر استفاده می کند. کارتن های تولید تتراپک، از ترکیب نیشکر و مقوا تولید می شود و عمدتا برای بسته بندی های کارتنی شیر قابل نگهداری در یخچال مورد استفاده قرار می گیرند.
در مورد بسته بندی های کاغذی هم، می توان به جای استفاده از فیبرهای چوبی که منجر به قطع بی رویه ی درختان و از بین رفتن جنگل ها می شود، از فیبرهای گیاهی استفاده کرد که هم اثربخش هستند و هم تجدیدپذیر. مثلا بسته بندی های کارتنی ای که از فیبر علف و نوعی گیاه به نام سیلفی ساخته می شوند، برای غذاهای بیرون بر رستوران ها، خرده فروشی ها و ظروف یکبار مصرف کافه ها و شیرینی فروشی ها بسیار مناسب اند. این کارتن ها، خواص و کارکردهایی کاملا مشابه کارتن های پایه سلولزی دارند. علاوه بر این، این مواد هم چاپ پذیرند و هم از مقاومت بالایی برخوردار هستند.
دسته ی دیگری از مواد جایگزین پلاستیک، موادی هستند که پایه ی آنها از جلبک یا پروتئین شیر تولید می شود. این مواد در دسته ی بسته بندی های خوراکی قرار می گیرند. بسته بندی های خوراکی، دسته ای از مواد هستند که خوردن آنها برای سلامت انسان مضر نیست. موادی مثل نشاسته، جلبک، ذرت، سویا و پروتئین شیر از جمله ی این مواد هستند. پروتئین شیر، دارای خواص ویژه ایست که از فاسد شدن مواد خوراکی جلوگیری می کند. اما متاسفانه، چاپ بر روی این مواد چندان ساده نیست. اما از این مواد می توان به عنوان پوشش یا لایه ی داخلی بسته بندی استفاده کرد که در اغلب موارد قابل خوردن هم هستند.
مقیاس پایداری در برندها
مقیاس و حدود استاندارد پایداری برای شرکت ها و برندها توسط قوانین و سیاست های اتحادیه ی اروپا تعیین می شود. این قوانین در استارت آپ ها به شکل سختگیرانه تری پیگیری می شود، برندهای قدیمی تر هنوز آنچنان با قوانین جدید مواجه نشده اند. قوانین تازه، نه تنها مواد اولیه ی مصرفی را شامل می شود، بلکه اثربخشی انرژی و میزان بازیافت شرکت ها را هم در سیاست های پایدار اعمال می کند.
هنوز حد و حدود سیاست های جدید به طور کامل مشخص نیست، به همین دلیل هنوز معیارهای پایداری محصولات به طور دقیق قابل بررسی نیست. چالش دیگر این است که تمامی مواد اولیه ای که به عنوان مواد پایدار مشخص می شوند، به درد تولید بسته بندی محصولات خوراکی نمی خورند. برای همین، برای آماده سازی برخی از مواد اولیه ی پایدار برای بسته بندی مواد غذایی، به آزمون ها و تست های وقتگیر و پرهزینه نیاز است.
در حال حاضر، چندین NGO مرتبط با پایداری بسته بندی خوراکی ها مانند اتحادیه ی FirmenGrun و Ecopreneur.eu در حال آماده سازی لیستی از مواد اولیه ی مناسب برای تولید بسته بندی مواد خوراکی هستند. این مواد هم از پایداری مناسبی برخوردارند، هم اثربخشی انرژی آنها A+++ است و هم به طور کامل از محصول خوراکی محافظت می کنند.
چشم انداز نوآوری ها در دروپای 2024
واقعیت این است که در حال حاضر بسته بندی به یک چالش سیاسی تبدیل شده است. قوانین تازه ای که توسط دولت ها تبیین می شوند، باعث شده اند که خلاقیت در بسته بندی از همیشه بیشتر جدی گرفته شود. حالا هرماه، شاهد این هستیم که برندها و تولیدکننده های مختلف برای رفع چالش پایداری محصولات خود، به روش ها و راه حل های جدید روی می آورند.
همین حالا کمپانی تتراپک، علاوه بر تولید بسته بندی های پایه زیستی، حجم قابل توجهی از انرژی مصرفی خود را نیز از انرژی های تجدیدپذیر تامین می کند و به این شکل، آلاینده های گلخانه ای خود را کاهش می دهد.
کمپانی Loop Industries هم موفق به تولید فناوری ای شده که می تواند زباله های پلاستیک در حجم پایین را بازیافت کند. به این ترتیب هر شرکت خودش می تواند زباله هایی مثل بطری ها و قوطی های پلاستیکی خود را به مواد اولیه ی باکیفیت مناسب برای بسته بندی مواد غذایی تبدیل کند.
کمپانی Amcor هم یکی دیگر از این شرکت هاست که طیف تازه ای از بسته بندی های مواد خوراکی را به بازار عرضه می کند که دارای تاییدیه ی سبز محیط زیست هستند. این بسته بندی ها از مواد پایه زیستی و قابل بازیافت تولید می شوند که حجم آلاینده های کربنی آنها بسیار پایین است. این شرکت همچنین استراتژی کاهش مصرف سوخت را نیز در اولویت برنامه های شرکت خود قرار داده است.
دو شرکت Sealed Air و Smurfit Kappa نیز برنامه ی کاهش استفاده از پلاستیک در تولید بسته بندی های خوراکی را به شکل جدی پیگیری می کنند.
بی شک تا دروپای 2024، نوآوری های بیشتر و تازه تری به بازار معرفی خواهد شد که هرکدام می توانند سنگی را از مسیر حرکت به سوی پایداری بردارند. در دروپای 2024 شاهد خواهیم بود که برندهای مختلف از سرتاسر دنیا بهترین راه حل های خلاقانه ی خود را پیش روی صنعت چاپ و بسته بندی مواد غذایی می گذارند.
بااینحال در سال های اخیر، بسته بندی مواد غذایی در زمینه ی پایداری طراحی بسته بندی و مواد اولیه آن، به پیشرفت های خوبی دست پیدا کرده است. درحال حاضر، گزینه های تازه ای در صنعت بسته بندی ایجاد شده که در حین رعایت ایمنی کامل بسته بندی، نکات مربوط به پایداری محصول را هم رعایت می کند.
بازیافت رنگ های تیره
می دانیم که بسته بندی هایی که با رنگ های تیره چاپ می شوند، نمی توانند به چرخه ی بازیافت وارد شوند. ماجرا از این قرار است که مواد اولیه ی بسته بندی های تیره، معمولا حاوی کربن سیاه است که پیگمنت رایج برای رنگ کردن پلاستیک و دیگر مواد اولیه به شمار می رود. کربن سیاه، نور را به خود جذب می کند و به همین دلیل، سیستم های بازیافت که با حسگرهای نوری مواد را طبقه بندی می کنند، نمی توانند این مواد را به درستی شناسایی و طبقه بندی کنند. و حتی اگر طبقه بندی این مواد به درستی انجام شود، باز هم بازیافت این مواد سخت و هزینه بر است. بنابراین، بسته بندی های دارای رنگ تیره به مراکز بازیافت منتقل نمی شوند، بلکه به زمین های دفع زباله می روند و سوزانده می شوند. سوزاندن زباله ها، کربن دی اکسید اتمسفر را افزایش می دهد و سبب گرمایش بیشتر زمین می شود.
برای حل این چالش، کمپانی Spies Packaging با همکاری دو شرکت فعال در زمینه ی فناوری اطلاعات و تجهیزات Digimarc و Reichle Technologiezentrum، موفق به تولید یک واترمارک دیجیتالی شده اند که می تواند اطلاعات مربوط به مواد را به طور کامل خوانش و طبقه بندی کند. این واترمارک ها که به شکل نامرئی چاپ می شوند، اطلاعات هر نوع ماده را در خود ثبت می کنند، سپس، سیستم های مراکز بازیافت با خواندن این واترمارک ها بدون نیاز به حسگرهای نوری می توانند مواد مختلف را طبقه بندی کنند. این تکنولوژی به برندها فرصت می دهد که رنگ بسته بندی های خود را کاملا آزادنه و بدون محدودیت در انتخاب رنگ های تیره انتخاب کنند.
مواد خام جایگزین پلاستیک: بیوپلاستیک ها، فیبر گیاهی سیلفی، کاغذ علف و پلاستیک جلبک
یکی از نوآوری های اخیر مورد استفاده در صنعت بسته بندی موارد خوراکی، استفاده از بیوپلاستیک هاست. بیوپلاستیک ها موادی هستند که پایه ی آنها به جای مواد مضر پتروشیمی، از مواد گیاهی و زیستی مانند نیشکر، جلبک و سلولز تشکیل می شود. این مواد به راحتی تجدیدپذیر یا قابل کمپوست هستند. محققان از این مواد برای تولید مواد اولیه ی مناسب برای تولید بسته بندی های پایدار مواد غذایی استفاده می کنند.
لیبل های پایدار: نیشکر جایگزین پلی اتیلن می شود.
به لطف اتانول موجود در گیاه نیشکر، می توان فیلم های پلی اتیلن پایه زیستی ای تولید کرد که در ساختار آنها هیچ ماده ی پتروشیمی ای به کار نرفته است. ویژگی های این لیبل ها مشابه لیبل های پایه پتروشیمی هستند، بنابراین جایگزین شدن پلی اتیلن با نیشکر، هم هزینه ی بالایی ندارد و هم از نظر پایداری بسیار اثربخش است.
نیشکر همچنین برای بسته بندی محصولات نوشیدنی هم مناسب است. کمپانی Tetra Pak هم مدتی ست که برای تولید بسته بندی نوشیدنی های خود از نیشکر استفاده می کند. کارتن های تولید تتراپک، از ترکیب نیشکر و مقوا تولید می شود و عمدتا برای بسته بندی های کارتنی شیر قابل نگهداری در یخچال مورد استفاده قرار می گیرند.
در مورد بسته بندی های کاغذی هم، می توان به جای استفاده از فیبرهای چوبی که منجر به قطع بی رویه ی درختان و از بین رفتن جنگل ها می شود، از فیبرهای گیاهی استفاده کرد که هم اثربخش هستند و هم تجدیدپذیر. مثلا بسته بندی های کارتنی ای که از فیبر علف و نوعی گیاه به نام سیلفی ساخته می شوند، برای غذاهای بیرون بر رستوران ها، خرده فروشی ها و ظروف یکبار مصرف کافه ها و شیرینی فروشی ها بسیار مناسب اند. این کارتن ها، خواص و کارکردهایی کاملا مشابه کارتن های پایه سلولزی دارند. علاوه بر این، این مواد هم چاپ پذیرند و هم از مقاومت بالایی برخوردار هستند.
دسته ی دیگری از مواد جایگزین پلاستیک، موادی هستند که پایه ی آنها از جلبک یا پروتئین شیر تولید می شود. این مواد در دسته ی بسته بندی های خوراکی قرار می گیرند. بسته بندی های خوراکی، دسته ای از مواد هستند که خوردن آنها برای سلامت انسان مضر نیست. موادی مثل نشاسته، جلبک، ذرت، سویا و پروتئین شیر از جمله ی این مواد هستند. پروتئین شیر، دارای خواص ویژه ایست که از فاسد شدن مواد خوراکی جلوگیری می کند. اما متاسفانه، چاپ بر روی این مواد چندان ساده نیست. اما از این مواد می توان به عنوان پوشش یا لایه ی داخلی بسته بندی استفاده کرد که در اغلب موارد قابل خوردن هم هستند.
مقیاس پایداری در برندها
مقیاس و حدود استاندارد پایداری برای شرکت ها و برندها توسط قوانین و سیاست های اتحادیه ی اروپا تعیین می شود. این قوانین در استارت آپ ها به شکل سختگیرانه تری پیگیری می شود، برندهای قدیمی تر هنوز آنچنان با قوانین جدید مواجه نشده اند. قوانین تازه، نه تنها مواد اولیه ی مصرفی را شامل می شود، بلکه اثربخشی انرژی و میزان بازیافت شرکت ها را هم در سیاست های پایدار اعمال می کند.
هنوز حد و حدود سیاست های جدید به طور کامل مشخص نیست، به همین دلیل هنوز معیارهای پایداری محصولات به طور دقیق قابل بررسی نیست. چالش دیگر این است که تمامی مواد اولیه ای که به عنوان مواد پایدار مشخص می شوند، به درد تولید بسته بندی محصولات خوراکی نمی خورند. برای همین، برای آماده سازی برخی از مواد اولیه ی پایدار برای بسته بندی مواد غذایی، به آزمون ها و تست های وقتگیر و پرهزینه نیاز است.
در حال حاضر، چندین NGO مرتبط با پایداری بسته بندی خوراکی ها مانند اتحادیه ی FirmenGrun و Ecopreneur.eu در حال آماده سازی لیستی از مواد اولیه ی مناسب برای تولید بسته بندی مواد خوراکی هستند. این مواد هم از پایداری مناسبی برخوردارند، هم اثربخشی انرژی آنها A+++ است و هم به طور کامل از محصول خوراکی محافظت می کنند.
چشم انداز نوآوری ها در دروپای 2024
واقعیت این است که در حال حاضر بسته بندی به یک چالش سیاسی تبدیل شده است. قوانین تازه ای که توسط دولت ها تبیین می شوند، باعث شده اند که خلاقیت در بسته بندی از همیشه بیشتر جدی گرفته شود. حالا هرماه، شاهد این هستیم که برندها و تولیدکننده های مختلف برای رفع چالش پایداری محصولات خود، به روش ها و راه حل های جدید روی می آورند.
همین حالا کمپانی تتراپک، علاوه بر تولید بسته بندی های پایه زیستی، حجم قابل توجهی از انرژی مصرفی خود را نیز از انرژی های تجدیدپذیر تامین می کند و به این شکل، آلاینده های گلخانه ای خود را کاهش می دهد.
کمپانی Loop Industries هم موفق به تولید فناوری ای شده که می تواند زباله های پلاستیک در حجم پایین را بازیافت کند. به این ترتیب هر شرکت خودش می تواند زباله هایی مثل بطری ها و قوطی های پلاستیکی خود را به مواد اولیه ی باکیفیت مناسب برای بسته بندی مواد غذایی تبدیل کند.
کمپانی Amcor هم یکی دیگر از این شرکت هاست که طیف تازه ای از بسته بندی های مواد خوراکی را به بازار عرضه می کند که دارای تاییدیه ی سبز محیط زیست هستند. این بسته بندی ها از مواد پایه زیستی و قابل بازیافت تولید می شوند که حجم آلاینده های کربنی آنها بسیار پایین است. این شرکت همچنین استراتژی کاهش مصرف سوخت را نیز در اولویت برنامه های شرکت خود قرار داده است.
دو شرکت Sealed Air و Smurfit Kappa نیز برنامه ی کاهش استفاده از پلاستیک در تولید بسته بندی های خوراکی را به شکل جدی پیگیری می کنند.
بی شک تا دروپای 2024، نوآوری های بیشتر و تازه تری به بازار معرفی خواهد شد که هرکدام می توانند سنگی را از مسیر حرکت به سوی پایداری بردارند. در دروپای 2024 شاهد خواهیم بود که برندهای مختلف از سرتاسر دنیا بهترین راه حل های خلاقانه ی خود را پیش روی صنعت چاپ و بسته بندی مواد غذایی می گذارند.
