در واقع بازار صنعت بسته بندی و لیبل در ده سال اخیر با تحولات گسترده ای رو به رو شده و آنهم این است که امروزه تولیدکنندگان، تامین کنندگان و صاحبان برند بیشتری به چاپ دیجیتال روی آورده اند. سهم عمده ای از این لیبل ها و بسته بندی ها هم، مربوط به محصولات غذایی و نوشیدنی هاست.
چاپ دیجیتال، یک فرآیند چاپ مستقیم است که در طی آن، مرکب به طور مستقیم بر روی بسته بندی پاشیده می شود. مزایایی مانند چاپ باکیفیت، قابلیت چاپ طیف کاملی از رنگ های درخشان، چاپ اطلاعات متغیر، زمان تحویل کوتاه مدت و امکان چاپ با تیراژ محدود، چند نسخه ای و فصلی، باعث شده که چاپ دیجیتال در صنعت غذا و نوشیدنی نقش به سزایی داشته باشد.
از آنجایی که مرکب چاپ دیجیتال به شکل مستقیم اعمال می شود، طرز خشک شدن مرکب باید به گونه ای باشد که از اتفاقاتی مانند پس زدن مرکب، لک شدن، مهاجرت مرکب و... جلوگیری شود. به علت همین فرآیند خشک شدن مرکب، بعضی از فناوری های چاپ دیجیتال برای تولید بسته بندی های داخلی محصولات خوراکی (آنهایی که در تماس مستقیم با خوراکی هستند)، مناسب نیستند.
مساله ی مهاجرت مرکب، یکی از اصلی ترین دلایل به خطرافتادن سلامت خوراکی محسوب می شود. مهمترین دلایلی که باعث مهاجرت مرکب می شود به قرار زیر است:
• اندازه ی ملکول های مرکب/تونر: هرچه ملکول ها بزرگتر باشند، احتمال مهاجرب مرکب کمتر می شود.
• دما: مهاجرت در دماهای بالا بیشتر می شود.
• ویژگی های محصول خوراکی: غذاهای چرب نسبت به غذاهای خیس بیشتر در معرض آلودگی مرکبی قرار دارند.
• ویژگی های بسته بندی
• نوع پوشش
بسیاری از پرینترهای دیجیتال از مرکب های یووی برای چاپ استفاده می کنند که معمولا در دسته ی مرکب های غیرامن برای محصولات غذایی طبقه بندی میشوند. مرکب های یووی جوهرافشان به خاطر ویسکوزیته ی پایین (6 برابر کمتر از ویسکوزینه ی یووی فلکسو) می توانند به داخل بستر نفوذ کنند. این مرکب ها اگر به طور کامل خشک نشوند، ممکن است مهاجرت کنند و محصول داخل بسته بندی را آلوده کنند. محصول خوراکی آلوده به مرکب های یووی، به خاطر ترکیبات خطرناک آن می تواند مخصوصا در مورد کودکان، خطرات جدی ای به همراه داشته باشد.
در فناوری تونر مایع، از آنجایی که حامل مرکب به شکل مایع است، برای بسته بندی خوراکی ها چندان مناسب نیست. در واقع در این فناوری ها، معمولا از روغن های معدنی به عنوان حامل استفاده می شود که در فرآیند الکتروفوتوگرافی از روی بستر تبخیر میشود. اما با این حال معمولا مقداری از حلال بر روی بستر باقی می ماند.
پس آیا باید نتیجه بگیریم که مزایای فوق العاده ی چاپ دیجیتال در حوزه ی خوراکی ها عملا کاربرد ندارد؟ اینطور نیست. در واقع درست است که استفاده از مرکب های یووی در چاپ بسته بندی خوراکی ها مرسوم نیست، اما گروه دیگری از مرکب ها وجود دارند که دوستدار خوراکی ها هستند: مرکب های تونر خشک.
فناوری های چاپ تونر خشک، هم از نظر فرمولاسیون شیمیایی و هم میزان مهاجرت مرکب، نسبت به دیگر فناوری هایی مانند تونر مایع و جوهرافشان، امن تر قلمداد میشوند. چون مثلا عامل ایجاد رنگ در مرکب های تونری، پیگمنت ها هستند که خاصیت مهاجرت ندارند. مایع حامل پیگمنت ها، یک رزین پلی استری ست که به خاطر اندازه ی بزرگ ملکول های آن، احتمال مهاجرت در آنها کم است.
مرکب های پایه آب جوهرافشان، نوع دیگری از مرکب های امن هستند که برای بسته بندی محصولات غذایی مناسب هستند. بخش بزرگی از مرکب های پایه آب جوهرافشان از پیگمنت تشکیل شده که نه علاقه ای به مهاجرت دارد و نه حامل مایع مورد نیاز آن را دارد. البته مرکب های پایه آب جوهرافشان هم از آنجایی که خاصیت چسبندگی آنها بر روی بسترهای پلیمریک پایین است، به ندرت برای بسته بندی های خوراکی استفاده می شوند.
مرکب های امن خوراکی ها، دسته ای از مرکب های پایه آب غیر سمی هستند که کاملا از هرگونه مواد شیمیایی و یووی، عاری اند. اما این مرکب ها در کنار امن بودنشان، فرصت های بیشتری را هم پیش روی طراحان بسته بندی قرار میدهند: مثلا در بسته بندی هایی که با مرکب های یووی چاپ می شوند، به خاطر ترس از خطر مهاجرت مرکب، قسمت های حساسی از بسته بندی به ناچار خالی و بدون چاپ گذاشته می شود. اما در چاپ با مرکب های امن، تمام این قسمت ها هم به منطقه ی قابل چاپ برای طراحان اضافه می شود. همچنین مرکب های پایه آب برای محیط زیست هم پایدارتر هستند، زیرا در هنگام استفاده از آنها نیاز به فیلم و لایه ی محافظ که میان خوراکی و جداره ی بسته بندی قرار می گیرد، میتواند حذف شود.
چاپ دیجیتال، یک فرآیند چاپ مستقیم است که در طی آن، مرکب به طور مستقیم بر روی بسته بندی پاشیده می شود. مزایایی مانند چاپ باکیفیت، قابلیت چاپ طیف کاملی از رنگ های درخشان، چاپ اطلاعات متغیر، زمان تحویل کوتاه مدت و امکان چاپ با تیراژ محدود، چند نسخه ای و فصلی، باعث شده که چاپ دیجیتال در صنعت غذا و نوشیدنی نقش به سزایی داشته باشد.
از آنجایی که مرکب چاپ دیجیتال به شکل مستقیم اعمال می شود، طرز خشک شدن مرکب باید به گونه ای باشد که از اتفاقاتی مانند پس زدن مرکب، لک شدن، مهاجرت مرکب و... جلوگیری شود. به علت همین فرآیند خشک شدن مرکب، بعضی از فناوری های چاپ دیجیتال برای تولید بسته بندی های داخلی محصولات خوراکی (آنهایی که در تماس مستقیم با خوراکی هستند)، مناسب نیستند.
مساله ی مهاجرت مرکب، یکی از اصلی ترین دلایل به خطرافتادن سلامت خوراکی محسوب می شود. مهمترین دلایلی که باعث مهاجرت مرکب می شود به قرار زیر است:
• اندازه ی ملکول های مرکب/تونر: هرچه ملکول ها بزرگتر باشند، احتمال مهاجرب مرکب کمتر می شود.
• دما: مهاجرت در دماهای بالا بیشتر می شود.
• ویژگی های محصول خوراکی: غذاهای چرب نسبت به غذاهای خیس بیشتر در معرض آلودگی مرکبی قرار دارند.
• ویژگی های بسته بندی
• نوع پوشش
بسیاری از پرینترهای دیجیتال از مرکب های یووی برای چاپ استفاده می کنند که معمولا در دسته ی مرکب های غیرامن برای محصولات غذایی طبقه بندی میشوند. مرکب های یووی جوهرافشان به خاطر ویسکوزیته ی پایین (6 برابر کمتر از ویسکوزینه ی یووی فلکسو) می توانند به داخل بستر نفوذ کنند. این مرکب ها اگر به طور کامل خشک نشوند، ممکن است مهاجرت کنند و محصول داخل بسته بندی را آلوده کنند. محصول خوراکی آلوده به مرکب های یووی، به خاطر ترکیبات خطرناک آن می تواند مخصوصا در مورد کودکان، خطرات جدی ای به همراه داشته باشد.
در فناوری تونر مایع، از آنجایی که حامل مرکب به شکل مایع است، برای بسته بندی خوراکی ها چندان مناسب نیست. در واقع در این فناوری ها، معمولا از روغن های معدنی به عنوان حامل استفاده می شود که در فرآیند الکتروفوتوگرافی از روی بستر تبخیر میشود. اما با این حال معمولا مقداری از حلال بر روی بستر باقی می ماند.
پس آیا باید نتیجه بگیریم که مزایای فوق العاده ی چاپ دیجیتال در حوزه ی خوراکی ها عملا کاربرد ندارد؟ اینطور نیست. در واقع درست است که استفاده از مرکب های یووی در چاپ بسته بندی خوراکی ها مرسوم نیست، اما گروه دیگری از مرکب ها وجود دارند که دوستدار خوراکی ها هستند: مرکب های تونر خشک.
فناوری های چاپ تونر خشک، هم از نظر فرمولاسیون شیمیایی و هم میزان مهاجرت مرکب، نسبت به دیگر فناوری هایی مانند تونر مایع و جوهرافشان، امن تر قلمداد میشوند. چون مثلا عامل ایجاد رنگ در مرکب های تونری، پیگمنت ها هستند که خاصیت مهاجرت ندارند. مایع حامل پیگمنت ها، یک رزین پلی استری ست که به خاطر اندازه ی بزرگ ملکول های آن، احتمال مهاجرت در آنها کم است.
مرکب های پایه آب جوهرافشان، نوع دیگری از مرکب های امن هستند که برای بسته بندی محصولات غذایی مناسب هستند. بخش بزرگی از مرکب های پایه آب جوهرافشان از پیگمنت تشکیل شده که نه علاقه ای به مهاجرت دارد و نه حامل مایع مورد نیاز آن را دارد. البته مرکب های پایه آب جوهرافشان هم از آنجایی که خاصیت چسبندگی آنها بر روی بسترهای پلیمریک پایین است، به ندرت برای بسته بندی های خوراکی استفاده می شوند.
مرکب های امن خوراکی ها، دسته ای از مرکب های پایه آب غیر سمی هستند که کاملا از هرگونه مواد شیمیایی و یووی، عاری اند. اما این مرکب ها در کنار امن بودنشان، فرصت های بیشتری را هم پیش روی طراحان بسته بندی قرار میدهند: مثلا در بسته بندی هایی که با مرکب های یووی چاپ می شوند، به خاطر ترس از خطر مهاجرت مرکب، قسمت های حساسی از بسته بندی به ناچار خالی و بدون چاپ گذاشته می شود. اما در چاپ با مرکب های امن، تمام این قسمت ها هم به منطقه ی قابل چاپ برای طراحان اضافه می شود. همچنین مرکب های پایه آب برای محیط زیست هم پایدارتر هستند، زیرا در هنگام استفاده از آنها نیاز به فیلم و لایه ی محافظ که میان خوراکی و جداره ی بسته بندی قرار می گیرد، میتواند حذف شود.
